03.01. – Dogodilo se na današnji dan – Rođen je engleski pisac i profesor John Ronald Reuel Tolkien koji je u trilogiji “Gospodar prstenova” stvorio je vlastiti mitski svijet i jezik. Istom imaginarnom svijetu pripadaju i romani Hobit i The Silmarillion. Rođen italijanski filmski režiser Sergio Leone, tvorac “špageti vesterna”. Na parlamentarnim izborima u Hrvatskoj ubjedljivo je pobijedila koalicija lijevog centra

Marko Tulije Ciceron

106. p. n. e. – Rođen je rimski govornik, pisac, filozof i političar Marko Tulije Ciceron, najveći stilista u rimskom pjesništvu. Bio je republikanac, protivnik Julija Cezara i Marka Antonija. Za konzula je izabran 63. prije nove ere i otkrio je i razobličio zavjeru Lukija Katiline, koji je pokušao da uništi Rimsku republiku i zavede ličnu diktaturu. Poslije ubistva Cezara 44. p. n. e. uhapšen je zbog serije napada na Antonija (14 besjeda “Filipika”) i ubijen 43. p. n. e. U djelu “O dužnostima” je zapisao čuvenu izreku: “Summum ius summa iniuria” (Najviše pravo najviša nepravda), što će reći da previše revnosna primjena zakona donosi nepravdu. Ostala djela: “Besjede”, “O besjedniku”, “Rasprave u Tuskulu”, “O starosti”, “O prijateljstvu”, “O krajnostima dobra i zla”, “O prirodi bogova”, besjede “Protiv Katiline”.

1496. – Leonardo da Vinci bez uspjeha iskušava model letjelice.

1521. – Papa Lav X ekskomunicira Martina Luthera.

1795. – Nakon poraza ustanka Tadeuša Košćuška Pruska, Austrija i Rusija sklopile tajni ugovor o trećoj podjeli Poljske.

Pierre Larousse

1815. – Austrija, Britanija i Francuska stvorile su vojni savez protiv Pruske i Rusije.

1868. – U Japanu je ukinut šogunat – na osnovu kojeg je od 1192. ograničena vlast cara, a moć koncentrisana u rukama šoguna, predstavnika krupnih feudalaca – i na vlast je došla dinastija Mejđi.

1875. – Umro je francuski leksikograf i enciklopedista Pierre Larousse – izdavač “Velikog svjetskog rječnika XIX vijeka” u 17 tomova. Izdavačka kuća “Larousse” nastavila je poslije njegove smrti izdavanje enciklopedijskih leksikona.

1883. – Rođen je engleski državnik Clement Attlee – laburistički premijer od 1945. do 1951, tokom čije vlasti je Velika Britanija priznala nezavisnost Indije 1947. i Burme 1948. Djela: “Laburistička partija u perspektivi”, “Dvanaest godina kasnije”, autobiografija “Kako se to zbilo”.

John Ronald Reuel Tolkien

1892. – Rođen je engleski pisac John Ronald Reuel Tolkien, profesor anglosaksonskog i engleskog jezika i književnosti na Oksfordskom univerzitetu. U trilogiji “Gospodar prstenova” stvorio je vlastiti mitski svijet i jezik, služeći se prozom u kojoj se osjećaju ritmovi nordijskih saga i stare anglosaksonske poezije, sa središnjom temom sukoba dobra i zla. Istom imaginarnom svijetu pripadaju i romani Hobit i The Silmarillion.. Ostala djela: kritičke studije Beowulf: The Monsters and the Critics, Mr. Bliss, The Legend of Sigurd and Gudrún, The Fall of Arthur, The Story of Kullervo…

1904. – Rođen je pisac i likovni kritičar Oto Bihalji Merin, koji je s bratom Pavlom 1928. osnovao izdavačku kuću “Nolit” i uređivao književno-politički časopis “Nova literatura”. Potom je zbog političkog progona prinuđen da emigrira i u Njemačkoj je uređivao časopis proleterskih pisaca “Linkskurve”, a u Parizu je 1933. osnovao Institut za borbu protiv fašizma. Otišao je 1936. u Španiju, gdje se na strani republikanaca borio protiv fašističkih snaga Francisca Franca. Likovnim i književnim studijama znatno je doprinio tumačenju i shvatanju savremenog stvaralaštva. Djela: roman “Doviđenja u oktobru”, eseji i umjetnička kritika “Osvajanje neba”, “Misli i boje”, “Susreti sa mojim vremenom”, “Jugoslovenska skulptura XX vijeka”, “Graditelji moderne misli”, “Naivna slika svijeta”, “Prodori moderne umjetnosti”, “Kraj umjetnosti u doba nauke?”, “Maske svijeta”, “Re-vizija umjetnosti”, “Modern German art”, “Goja i mi”, “Kapričosi”, “Užasi rata”, “Anri Ruso, život i djelo” (sa suprugom Lizom), monografije “Krsto Hegedušić”, “Gabrijel Stupica”, “Bogosav Živković”, “Vangel Naumovski”, djelo o Španskom građanskom ratu “Španija između smrti i rađanja”.

Jaroslav Hašek

1919. – Na mirovnoj konferenciji u Parizu emir Fejsal I Irački potpisao sporazum sa cionističkim vođom Chaimom Weizmannom o razvoju jevrejske domovine u Palestini.

1923. – Umro je češki pisac Jaroslav Hašek, koji je svjetsku slavu stekao nedovršenim humorističko-satiričnim romanom “Doživljaji dobrog vojnika Švejka u svjetskom ratu”, u kojem je ismijao prilike u Austro-Ugarskoj i razotkrio svu besmislenost, surovost i ludost militarizma. Švejk je lik čovjeka iz naroda u kojem se pod maskom glupaka krije neiscrpan izvor narodne mudrosti. Roman je preveden na mnoge jezike i po njemu je snimljeno više filmova, a adaptiran je i za pozornicu.

1924. – Engleski egiptolog Howard Carter u Dolini kraljeva u blizini Luksora u Egiptu pronašao je sarkofag faraona Tutankamona.

1925. – Benito Mussolini objavio svoju diktaturu u Italiji.

1926. – Grčki general Teodoros Pangalos proglasio se zvanično diktatorom Grčke, pola godine pošto je pučem prigrabio vlast. S vlasti je zbačen u avgustu 1926.

Sergio Leone

1929. – Rođen je italijanski filmski režiser Sergio Leone, tvorac “špageti vesterna”. Filmovi: “Kolos sa Rodosa”, “Za šaku dolara”, “Dobar, loš, zao”, “Zovem se Niko”, “Bilo jednom na Divljem zapadu”, “Dogodilo se u Americi”.

1931. – Umro je francuski maršal Joseph Jacques Césaire Joffre, tvorac ratnog plana Francuske u Prvom svjetskom ratu i pobjednik odsudne bitke na Marni 1914. Krajem 1916. smijenjen je s položaja glavnokomandujućeg francuskih armija zbog neuspjeha u operacijama 1915. i 1916.

1942. – U Norveškoj u Drugom svjetskom ratu nacistička Njemačka osnovala je 23 koncentraciona logora kroz koje je prošlo i više od 4.500 Jugoslovena. Najozlogašeniji su bili Bejsfort, Botn, Erlandet, Falstad, Korgan, Osen, u koje su ljude najviše upućivali iz logora na Starom sajmištu u Beogradu. Do aprila 1943. deportovano ih je 4 680, od kojih je više od 3 000 ubijeno. Logoraše su pomagali norveški antifašisti, ostavljajući hranu i cigarete skrivene kraj puta kojim su odlazili na prisilni rad i organizujući bjekstvo u neutralnu Švedsku malobrojnima koji su uspjeli da pobjegnu iz logora. Preživjelih 1 300 interniraca osnovalo je poslije rata udruženje s prijateljima iz Norveške.

Aljaska

1942. – Njemački komandant za Srbiju u Drugom svjetskom ratu objavio je naredbu kojom je, pod prijetnjom smrću, zabranjeno skrivanje Jevreja i čuvanje jevrejskih stvari, novca i vrijednosnih papira.

1945. – U Ardenima je propao posljednji pokušaj njemačkog vođe Adolfa Hitlera da izmijeni ishod Drugog svjetskog rata, jer su savezničke armije generala Bernarda Montgomerija i Omara Bredlija u kontraofanzivi zahvatile u kliješta njemačke divizije, nanijevši im teške gubitke.

1959. – Aljaska postala 49. savezna država SAD-a.

1961. – SAD su prekinule diplomatske odnose s Kubom.

Josip Broz Tito, Ljubljana

1962. – Papa Ivan XXIII ekskomunicirao Fidela Castra.

1970. – U Brazavilu je usvojen ustav kojim je Kongo-Brazavil proglašen Narodnom Republikom Kongo.

1980. – Predsjednik Jugoslavije Josip Broz Tito primljen u Klinički centar u Ljubljani. Pošto operacija na krvnim sudovima nije uspjela, 3. februara mu amputirana noga.

1990. – Bivši lider Paname Manuel Noriega predao se američkim snagama.

1993. – Predsjednici Rusije i SAD Boris Jeljcin i George Bush potpisali su sporazum o smanjenju nuklearnog oružja (START 2)za dvije trećine.

1996. – Prema podacima međunarodnih mirovnih snaga u Bosni i Hercegovini po završetku rata ostalo je četiti do pet miliona mina, a za njihovo potpuno čišćenje biće potrebno oko 30 godina.

1999. – Lansiran je “Mars Polar Lander”.

2000. – Na parlamentarnim izborima u Hrvatskoj ubjedljivo je pobijedila koalicija lijevog centra (Socijaldemokratska partija i Hrvatska socijalno-liberalna stranka), čime je okončana devetogodišnja vladavina Hrvatske demokratske zajednice.

2006. – Umro je Italijan Urbano Lazzaro, koji je 26. aprila 1945. godine, kao pripadnik partizanske brigade “Garibaldi” identifikovao i uhapsio fašističkog diktatora Benita Mussolinija.

2009. – Osnovana digitalna valuta bitcoin od osoba ili grupe ljudi pod pseudonimom Satoshi Nakamoto.

2011. – U Zagrebu umro komediograf Fadil Hadžić, osnivač Satiričnog pozorišta Jazavac, pozorišta Vidra i Komedija. Bio je i urednik časopisa Kerempuh i uspješan filmski scenarista i režiser. Rođen je 23. aprila 1922. u Bileći.

2017. – Umro je hrvatski dramski pisac Ivo Brešan.