04.03. – Dogodilo se na današnji dan – Umro francuski orijentalista Jean-François Champollion, osnivač egiptologije, koji je 1822. godine uspio dešifrovati hijeroglife. U teatru “Boljšoj” u Moskvi prvi put izveden balet “Labudovo jezero”. Umro je arapski državnik i vojskovođa Jusuf Saladin

Salah-al-Din

852. – knez Trpimir izdaje svoju Povelju, u kojoj se naziva “vladarom Hrvata po Božjoj milosti” – prva je to domaća isprava u kojoj se spominje hrvatsko ime.

1152. – Friedrich I Barbarossa izabran za njemačkog kralja, naslijedivši strica Konrada III. Kasnije je bio jedan od vođa u Trećem krstaškom ratu.

1193. – Umro je arapski državnik i vojskovođa Jusuf Saladin (Salah-al-Din), sultan Egipta i Sirije, osnivač dinastije Ejubida, koji je 1187. porazio krstaše kod Hatina i osvojio veliki dio Sirije i Palestinu s Jerusalemom. Tako je poslije 88 godina okončao franačku okupaciju Jerusalema, što je izazvalo Treći krstaški rat. Važio je za mudrog i vjerski tolerantnog vladara.

1461. – U engleskom “ratu ruža” Edward od Yorka preuzeo je prijesto kao kralj Edward Četvrti.

1678. – Rođen je italijanski kompozitor i violinski virtuoz Antonio Vivaldi, svećenik koga su zbog boje kose nazivali “crveni pop”, čije je barokno muziciranje oduševljavalo savremenike izvanrednom tehnikom i improvizacijom. Značajan je kao autor solističkih koncerata za pojedine instrumente i končerta grosa, posebno kao kompozitor “Četiri doba“. Napisao je niz koncerata za violinu, flautu, fagot.

1789. – U New Yorku je osnovan prvi Kongres SAD-a.

Thomas Jefferson

1801. – Thomas Jefferson postao je prvi predsjednik SAD, inaugurisan u novom glavnom gradu Washingtonu.

1832. – Umro je francuski orijentalista Jean-François Champollion, osnivač egiptologije. Uspio je da 1822. dešifruje hijeroglife s ploče pronađene 1799. u egipatskom mjestu Rešid.

1849. – Austrijski car Franz Joseph Prvi – nosilac ideje o pangermanskoj ulozi Austrije, nacionalnog ugnjetavanja i žestoki neprijatelj Slovena – izazvao državni udar poslije krvavog gušenja mađarske revolucije.

Nikolaj Vasiljevič Gogolj

1852. – Umro je ruski pisac Nikolaj Vasiljevič Gogolj, otac ruske realističke proze. Romantično-folklornim pripovijetkama osvojio je čitaoce i književnu kritiku, poslije čega je pisao oporije ali životnije. U zbirkama pripovijedaka “Večeri na salašu kraj Dikanjke”, “Mirgorod”, “Petrogradske priče”, “Arabeske”, poemi “Mrtve duše”, komedijama “Revizor” i “Ženidba” oživio je ogromnu pozornicu spahijske Rusije, s karijeristima, podmitljivcima, sitnim kradljivcima tuđeg vremena, silnicima i pijancima. Njegovi junaci su postali obrazac ljenosti, gluposti, sebičnosti i korupcije. Prestravljen užasima kojima je vjerno slikao Rusiju, napisao je knjigu “Izabrana mjesta iz prepiske sa prijateljima”, bez uspjeha pokušavajući da na mračnu sliku baci svijetle tonove i stvori pozitivne junake. Pred smrt je uništio rukopis drugog toma “Mrtvih duša”. Na osnovu Gogoljevog djela, Visarion Bjelinski je formulisao principe naturalne škole ruske književnosti, a Nikolaj Černiševski ga je smatrao osnivačem “satiričnog ili, tačnije rečeno, kritičkog pravca ruskog realizma”.

1857. – Mirom u Parizu završen je britansko-persijski rat i šah Persije je morao da prizna nezavisnost Afganistana, što je London iskoristio da se s manje teškoća usmjeri na pokoravanje te zemlje.

Labudovo jezero

1877. – U teatru “Boljšoj” u Moskvi prvi put izveden balet “Labudovo jezero” Petra Iliča Čajkovskog u svojoj izvornoj verziji. Premijera konačne verzije baleta, koja se izvodi i danas, bila je 15. januara 1895.

1913. – Rođen je američki filmski glumac Julius Garfinkel, poznat kao John Garfield, koji je najčešće igrao uloge društvenih autsajdera i buntovnika. Bio je veliki prijatelj Jugoslavije, mnogo je učinio da se u SAD u Drugom svjetskom ratu probije istina o narodnoooslobodilačkoj borbi, a pred kraj rata se na njenom tlu borio protiv njemačkih nacista. Filmovi: “Četiri žene”, “Huarez”, “Načinili su me zločincem”, “Morski vuk”, “Oni žive opasno”, “Poštar uvijek zvoni dva puta”, “Humoreska”, “Tijelo i duša”, “Snaga zla”, “Džentlmenski sporazum”, “Veliki nož”, “Imati i nemati”.

Franklin Roosevelt

1933. – Franklin Roosevelt položio je zakletvu kao 32. predsjednik SAD i pod pritiskom ekonomske krize objavio “New deal”, čija je suština bilo intervenisanje kapitalističke države u rastrojeni privredni sistem zemlje.

1941. – Jugoslovenski knez-namjesnik Pavle Karađorđević se u Drugom svjetskom ratu u Berhtesgadenu tajno sastao sa vođom Trećeg rajha Adolfom Hitlerom, koji je zatražio da Beograd pristupi Trojnom paktu, a Njemačka i Italija bi navodno garantovale integritet i nezavisnost Jugoslavije.

1941. – Britanska mornarica u Drugom svjetskom ratu napala je njemačke snage na okupiranim norveškim ostrvima Lofoten i potopila 11 njemačkih brodova.

1945. – Progoneći njemačke trupe, sovjetska Crvena armija u Drugom svjetskom ratu izbila je na Baltičko more.

1952. – Kina je optužila SAD da su u Koreji počele biološki rat.

1964. – Savjet bezbjednosti UN-a usvaja rezoluciju o slanju mirovnih snaga na Cipar.

1965. – Sirija je nacionalizovala devet naftnih kompanija, uključujući dvije američkih naftnih koncerna.

1967. – Umro je pisac Vladan Desnica, izuzetan stilista, suptilan psihološki analitičar. Ispisao je sugestivne stranice o naravima ljudi zavičajne Dalmacije. Pravo i filozofiju studirao je u Zagrebu i Parizu i do Drugog svjetskog rata bio je advokat. Direktni je potomak legendarnog uskoka Stojana Jankovića. Djela: romani “Zimsko ljetovanje”, “Proljeća Ivana Galeba”, zbirke novela “Olupine na suncu”, “Proljeće u Badrovcu”, “Tu odmah pokraj nas”, zbirka stihova “Slijepac na žalu”.

1979. – Stephen P. Synnott, naučnik koji učestvuje u programu Voyager otkriva jupiterov satelit Metis. Otkrio je još nekoliko prirodnih satelita Saturna, Urana i Neptuna.

1998. – Nakon sukoba srpskih snaga bezbjednosti i naoružanih Albanaca na području Drenice, u kojima je poginulo više desetina ljudi, kosovski Albanci počeli masovne demonstracije širom Kosova. Organizacija Oslobodilačka vojska Kosova pozvala je sunarodnike da joj se pridruže i najavila osvetu, a Savjet NATO-a u Bruxellesu ocijenio je da Kosovo nije samo unutrašnje pitanje SR Jugoslavije već i međunarodne zajednice.

2002. – Lider Demokratskog saveza Kosova Ibrahim Rugova postao prvi predsjednik Kosova pod međunarodnom upravom. Za prvog premijera izabran je funkcioner Demokratske partije Kosova Bajram Redžepi.

2010. – Američki Kongres izglasao je rezoluciju kojom se masakr Armenaca od strane turskih vojnih snaga, za vrijeme Prvog svjetskog rata, proglašava genocidom.

Semka Sokolović-Bertok

2008. – Umrla je Semka Sokolović-Bertok. Bila je jedna od najvećih i najpopularnijih karakternih glumica bosansko-hercegovačkog i ex-jugoslavenskog glumišta. U komediji Rajka Grlića “U raljama života” igrala je tetku iz Bosanske Krupe tako sočno da su i publika i kritičari zažalili što oko nje nije usredotočen cijeli film. Prve važne uloge zahvaljuje Fadilu Hadžiću, koji je u njoj prepoznao vrsnu karakternu glumicu. Ostvarila je fine vinjete u “Službenom položaju” (1964.), “Drugoj strani medalje” (1965.), “Protestu” (1967.) i “Divljim anđelima” (1969.). Prvu veliku filmsku ulogu odigrala je u filmu “Majstori, majstori” Gorana Markovića.