08.02. Na današnji dan – Svečano otvorene Zimske olimpijske igre u Sarajevu

Mary Stuart

1587. – Pogubljena je škotska kraljica Mary Stuart, koja je prethodno 19 godina provela u zatvoru pod optužbom za kovanje zavjere protiv engleske kraljice Elizabet Prve. Zbog nepopularne rimokatoličke politike koju je pokušala da nametne protestantskoj Škotskoj, 1568. je morala da pobjegne u Englesku. Na suđenju, održanom prema nalogu Elizabet Prve, izrečena joj je smrtna kazna.

1819. – Rođen je engleski pisac i kritičar John Ruskin, koji je smatrao da umjetnost zavisi od društvenog života i da samo zdrav narod može da stvara velika umjetnička djela, jer je umjetnost snaga i izraz cijelog naroda, a ne povlastica bogatih. Zalagao se za obrazovanje najširih slojeva naroda i napadao ekonomska i politička shvatanja utilitarista. Djela: o umjetnosti – “Moderni slikari”, “Kamenje Venecije”, “Dvije staze”, o društvenim i ekonomskim problemima “Do posljednjeg”, “Sezam i ljiljani”, “Krošnja divlje masline”, “Munera Pulveris”.

1828. – Rođen je francuski pisac Jules Verne, autor naučno-fantastičkih romana s predviđanjima, od kojih su mnoga ostvarena. Napisao je 57 romana i mnogi su poslužili kao scenariji za filmove. Djela: romani “Put oko svijeta za 80 dana”, “20.000 milja pod morem”, “Put na Mjesec”, “Put u središte Zemlje”, “Carev glasnik”, “Pet nedjelja u balonu”.

1834. – Rođen je ruski hemičar Dmitrij Ivanovič Mendeljejev, otac moderne hemije, koji se među najistaknutije naučnike svih vremena uvrstio otkrićem opšteg zakona o periodičnosti hemijskih svojstava, prema kojem su osobine hemijskih elemenata periodično zavisne od njihove atomske težine. Na osnovu tog zakona formulisao je “Periodični sistem elemenata” koji mu je omogućio da predvidi svojstva niza kasnije otkrivenih elemenata. “Periodični sistem elemenata” postao je osnova moderne nauke o strukturi materije. Njegova knjiga “Osnovi hemije” prevedena je na mnoge jezike, a u oko 500 radova obrađivao je sva područja hemije, pitanja fizike, mineralogije, filozofije, pedagogije, čak i slikarstva. Proučavao je razvoj industrije u Rusiji, naročito uglja, nafte i metala, prvi je preporučio podzemnu gasifikaciju uglja i hemijsku preradu nafte.

1849. – Umro je France Prešeren, slovenski pjesnik i pravnik.

američki Građanski rat

1861. – Južne članice SAD – Alabama, Florida, Džordžija, Luizijana, Misisipi i Teksas odvojile su se od Unije i osnovale Konfederaciju država Amerike. Te države su se protivile oslobađanju robova, ali i sve jačem ekonomskom utjecaju industrijski razvijenog Sjevera. Konfederaciji su se kasnije priključili Arkanzas, Sjeverna Karolina, Virdžinija i Tenesi. To je izazvalo američki Građanski rat, završen 1865. kapitulacijom južnih država.

1863. – Pruska i Rusija sklopile su savez da bi ugušule revoluciju u Poljskoj.

1904. – Japan bez objave rata napao rusku flotu u Port Arturu, čime je počeo rusko-japanski rat. Rusija je gubila bitku za bitkom, a pomorski poraz kod Cušime, revolucija u Rusiji i pritisak Velike Britanije, SAD i Francuske, primorali su je da 1905. mirom u Portsmautu preda Japanu južnu polovinu poluostrva Sahalin i Port Artur s okolinom i prihvati da južna Mandžurija i Koreja potpadnu pod uticaj Japana.

1915. – Premijerno je prikazana kontroverzna američka povijesna drama ¨Rađanje jedne nacije¨( The Birth of a Nation), u režiji D.W.Griffitha. Ovaj nijemi film govori o usponu Ku Klux Klana u SAD-u, te je još tada bio na zlu glasu zbog opravdavanja rasne segregacije i pozitivnog odnosa prema Klanu.

1921. – Umro je ruski revolucionar i geograf Petar Aleksejevič Kropotkin, jedan od najvećih teoretičara anarhizma. Godine 1872. napustio je uspješno bavljenje naukom, prišao Bakunjinu u Ženevi i posvetio se idejama anarhizma (“Anarhija i njena filozofija”, “Velika Francuska revolucija”, “Zapisi revolucionara”).

James Dean

1931. – Rođen je američki filmski glumac James Dean, simbol uznemirene i pobunjene mladosti poslije Drugog svjetskog rata, čiji je tragičan kraj u automobilskoj nesreći 1955. u 24. godini doprinio da preraste u svojevrstan mit. Filmovi: “Istočno od raja“, “Buntovnik bez razloga“, “Div“.

1935. – Umro je njemački slikar i grafičar Max Liebermann, najznačajniji predstavnik njemačkog impresionizma. U početku je realistički obrađivao sentimentalne žanr-scene, a kasnije se priklonio nazorima francuskih impresionista, što je posebno uočljivo u slikama pejzaža.

1937. – Trupe generala Fransiska Franka u Španskom građanskom ratu, uz pomoć 15.000 vojnika fašističke Italije, zauzele su Malagu.

1939. – Rođena je bosanskohercegovačka književnica Bisera Alikadić.

1940. – Nacisti su u Drugom svjetskom ratu strijeljali svakog desetog stanovnika iz dva poljska sela u blizini Varšave.

1942. – U manastiru Ostrog skupština crnogorskih i bokeljskih patriota je u Drugom svjetskom ratu pozvala sve rodoljube na jedinstvo u oružanoj borbi protiv fašističkih okupatora, bez obzira na ranije političke i partijske podjele.

1943. – Sovjetska armija je u Drugom svjetskom ratu oslobodila grad Kursk, koji su Nijemci okupirali 1941.

1975. – Sovjetski i američki kosmonauti počeli su zajedničke pripreme za letove “Sojuz-Apolo“.

Sarajevo – Zimske olimpijske igre, 1984

1984. – U Sarajevu su otvorene XIV zimske Olimpijske igre na stadionu “Koševo” – prve u Jugoslaviji, na kojima su učestvovali sportisti 49 država, najviše do tada u istoriji zimskih igara. Svečanosti je prisustvovalo 50.000. gledaoca.

1997. – U Tirani, glavnom gradu Albanije, policija je pribjegla sili nad hiljadama demonstranata protiv vlade koja je omogućila poslovanje privatnih štedionica prema “piramidalnoj šemi”, čiji je slom odnio životne ušteđevine desetina hiljada Albanaca.