09.09. – Dogodilo se na današnji dan – Rođen je ruski književnik Lav Tolstoj, velikan svjetske književnosti koji je posjedovao ogromnu i originalnu stvaralačku snagu

Dante Alighieri

1321. – Umro je italijanski pjesnik, prozaist i političar Dante Alighieri. Politički sukobi (pristaše pape i pristaše njemačkog cara) u njegovom rodnom gradu, u kojima je i on strasno učestvovao, odveli su ga u progonstvo, iz kojega se više nikada nije vratio. Istakao se već u mladosti kao talentiran pjesnik, i to u krugu tzv. pjesnika novog stila (dolce stil nuovo). Ali glavnu slavu stekao je djelom koje mu je postalo životno i koje je pisao daleko od svog rodnog grada. To je djelo veliki religiozni ep Komedia (Commedia), kojem je poslije Boccacio dao, zadivljen, oznaku ‘božanstvena‘. Danteovo korištenje njegovog domaćeg dijalekta u pisanju Božanstvene komedije pomoglo je da ujedini italijanski jezik. Dante je svom velikom epu dao oblik vizije opisujući u njemu svoj put u pakao, čistilište i raj.

1513. – U bici protiv Engleza kod Fludena poginuo je škotski kralj James IV zajedno sa nekoliko hiljada Škota, među kojima je bilo gotovo cijelo plemstvo.

1585. – Rođen francuski državnik, kardinal Armand Jean du Plessis de Richelieu, koji je kao ministar kralja Louisa XIII (od 1629) vršio stvarnu vlast u Francuskoj i podigao moć francuske krune. Osnovao je 1635. Francusku akademiju.

1737. – Rođen je italijanski ljekar i istraživač Luigi Galvani, koji je 1789. pronašao galvanski elektricitet i nazvao ga “životinjskim magnetizmom”. Njegovo ime nose mnogi instrumenti i oznake u elektromagnetizmu i elektrotehnici.

1815. – Odlukom Bečkog kongesa Luksemburg je postao autonomno veliko vojvodstvo, doduše preko vladarske kuće Oranje-Nassau u personalnoj uniji s Nizozemskom.

Lav Nikolajevič Tolstoj

1828. – Rođen je ruski književnik Lav Tolstoj, velikan svjetske književnosti koji je posjedovao ogromnu i originalnu stvaralačku snagu. Prva djela je napisao na Kavkazu, gdje se kao dobrovoljac borio protiv Turaka. Poslije Krimskog rata, u kojem je bio oficir, povukao se na imanje u Jasnu Poljanu. Razobličavao je teško društveno stanje u Rusiji, pisao protiv brakova sklapanih radi interesa, nepravednih sudova, rata, licemerja Crkve, eksploatatorskog plemstva, carskog samodržavlja i terora. Slikao je nenadmašno stravičnu bijedu seljaka i sve vidove nasilja. Zbog realnog prikazivanja života dolazio je u sukob sa vlastima i sa Ruskom pravoslavnom crkvom, koja ga je ekskomunicirala. Umro je 1910. odbivši prethodno da se izmiri sa Crkvom. Djela: romani “Rat i mir”, “Vaskrsenje”, “Ana Karenjina”, pripovijetke “Sevastopoljske priče”, “Kozaci”, “Otac Sergije”, “Krojcerova sonata”, “Hadži-Murat”, “Narodne priče”, drame “Živi leš”, “Carstvo mraka”, “Svjetlost u tami svijetli”, studije “Šta je umjetnost”, “Moja ispovijest”, “U čemu je moja vjera”, “Ne mogu da ćutim!”, “Pa, šta da radimo?”, memoari “Djetinjstvo”, “Dječaštvo”, “Mladost”.

1892. – Edward Emerson Barnard otkrio jupiterov satelit Amalteju.

1894. – Kineski revolucionar Sun Jat-sen osnovao je Društvo za preporod Kine i počeo da organizuje ustanak u Kantonu, nakon poraza Kine u ratu sa Japanom. Ustanak nije uspio, a učesnici su uhvaćeni i pogubljeni. Sun Jat-sen je uspio da pobjegne iz zemlje i do revolucije 1911. živio je u inostranstvu.

1901. – Umro je francuski slikar i grafičar Henri de Toulouse-Lautrec, majstor litografije, jedan od velikana francuskog impresionizma 19. vijeka. U krugu boema na Monmartru bio je stalni posjetilac kabarea, plesnih lokala, cirkusa i javnih kuća, što su bili motivi njegovih ulja i gvaševa. Njegovi crteži su izrazito jakog kolorita, a naturalizam erotskih scena nije nikada lascivan ili senzacionalistički.

bitka na rijeci Marni

1914. – Uspješnom kontraofanzivom francuskih trupa, potpomognutih britanskim ekspedicionim korpusom, u Prvom svjetskom ratu je poslije četiri dana teških borbi okončana prva velika bitka na rijeci Marni u Francuskoj, tokom koje su ukupni njemački gubici procijenjeni na 800.000 ljudi.

1944. – Rođen je bosanskohercegovački književnik Abdulah Sidran.

1944. – Dan poslije prodora sovjetskih trupa u Drugom svjetskom ratu kapitulirala je fašistička Bugarska i umjesto monarhofašističkog režima formirana je prokomunistička vlada Otečestvenog fronta. Umjesto zbačenog Konstantina Muravjeva premijer je postao Kimon Georgiev.

1945. – Trupe SAD se na kraju Drugog svjetskog rata iskrcale u Južnoj Koreji, sovjetske su od Japana preuzele Sjevernu Koreju, a 38. paralela je postala linija podjele dviju korejskih država.

1948. – Poslije povlačenja sovjetske vojske na sjeveru korejskog poluostrva proglašena Narodna Demokratska Republika Koreja.

Mao Zedong

1976. – Umro je kineski političar, revolucionarni vođa i državnik Mao Zedong. Prve jedinice Crvene armije je stvorio s Ču Deom 1931, a rukovođenje partijom je preuzeo 1935. U oktobru 1934. s Čuom je poveo “Dugi marš” svojih jedinica, što se pokazalo odlučujućim u građanskom ratu protiv pristalica Čang Kaj Šeka i u borbama protiv japanske okupacione armije. Krajem pedesetih i početkom šezdesetih godina 20. vijeka priklonio se dogmatskoj politici koja je kulminirala u Kulturnoj revoluciji.

1991. – Tadžikistan je proglasio neovisnost od Sovjetskog Saveza.

1993. – Izrael i PLO sporazumjeli se o međusobnom priznavanju.

1995. – Avioni NATO pakta počeli drugu seriju bombardovanja Vojske Republike Srpske. Sa američkog broda “Normandija” u Jadranskom moru lansirano 13 krstarećih raketa tipa “tomahavk” na ciljeve u okolini Banja Luke, dok je istovremeno avijacija NATO-a uništila radio-relejni toranj na Majevici, čime je nastavljeno sistematsko uništavanje telekomunikacionih sistema u Republici Srpskoj.

Edward Teller

2001. – Na predsjedničkim izborima u Bjelorusiji, u mandatu od pet godina, pobijedio je Aleksandar Lukašenko, koji se već na toj funkciji nalazi sedam godina.

2003. – Slovenija ukinula obavezno služenje vojnog roka.

2003. – Umro američki naučnik Edward Teller, jedan od tvoraca hidrogenske bombe i jedan od učesnika u projektu Manhattan, koji je doveo do proizvodnje atomske bombe tokom Drugog svjetskog rata.