14.05. – Dogodilo se na današnji dan – Rođen je velški filantrop Robert Owen, socijalista utopista i socijalni reformator. Umrla Emma Goldman, politička aktivistica, poznata kao jedna od prvih predstavnica anarho-komunizma i feminizma.

Robert Owen
Robert Owen

1771. – Rođen je velški filantrop Robert Owen, socijalista utopista i socijalni reformator, industrijalac koji je sve bogatstvo utrošio pokušavajući da ostvari projekte socijalnih reformi. Njega i njegove pristalice savremenici su nazivali “socijalistima” i tako je taj izraz ušao u upotrebu. Prve ogledne zajednice stvorio je u New Lanarku u Škotskoj i u tim kooperativama proizvođača i potrošača ukinuo je rad djece, ustanovio bolesničke blagajne, skratio radno vrijeme, povećao nadnice, osnovao čitaonice. Da bi dokazao ostvarljivost reformi, otišao je u SAD, gdje je 1825. osnovao komunu “Nova harmonija”. Kad je eksperiment propao, vratio se u Englesku, gdje je stvorio Veliki nacionalni strukovni savez (sindikat) i osnovao banku za razmjenu dobara na osnovi količine uloženog rada u izradu razmjenjivanih proizvoda, bez upotrebe novca. Djela: “Novi pogled na društvo”, “Skica racionalnog sistema društva”, “Knjiga o novom svjetskom moralu”.

1796. – Engleski ljekar Edward Jenner uspješno je protiv velikih boginja vakcinisao jednog osmogodišnjeg dječaka što je početak savremene imunologije.

1811. – Paragvaj je proglasio nezavisnost od Španije.

1900. – U Parizu otvorene druge moderne Olimpijske igre, na kojima su prvi put učestvovale žene.

1921. – U Italiji su održani prvi izbori poslije Prvog svjetskog rata, na kojima je agresivni fašistički pokret, uprkos nasilju i pritiscima na birače, osvojio samo 35 od 535 poslaničkih mjesta.

Emma Goldman
Emma Goldman

1940. –  Umrla je feministkinja Emma Goldman. Rođena je u carskoj Rusiji, te je godine 1886. emigirirala u SAD. Tamo se priključila anarhističkom pokretu. Zbog svojih stavova je bila proganjana, a godine 1901. uhapšena i osumnjičena za sudjelovanje u atentatu na predsjednika SAD Williama McKinleya. Bila je jedna od prvih žena koja se zalagala za kontracepciju. Godine 1917. je zbog protivljenja ulasku SAD u rat protjerana u Rusiju, gdje je bila svjedokom Oktobarske revolucije. Tamo se razočarala u boljševičku vlast te promijenila svoje stavove, odbacivši svako nasilje osim u samoobrani. Godine 1936. podržavala je republikansku stranu u španskom građanskom ratu te napisala dirljivi nekrolog španskom anarhističkom vođi Buonaventuri Duruttiju. Kada su španski saborci zatražili da vodi njihovu englesku propagandnu kampanju, posjećivala je kolektivizirane gradove i farme u Aragonu i Levantu i bila je oduševljena onim što joj se činilo da je početak prve istinske anarhističke revolucije. Poljuljana, ali ne i poražena Francovim trijumfom, početkom 1939. godine Emma se seli u Kanadu, gdje je posljednje godine svog života posvetila osiguravanju političkog azila za žene i djecu izbjeglice iz Španije, objavljujući članke o zakonskim ograničenjima slobode govora u Kanadi, te vodeći kampanje u ime stranaca radikala kojima prijeti deportacija u fašističke zemlje.

1940. –  Tokom pregovora o predaji holandske vojske u Drugom svjetskom ratu, njemački bombarderi razorili su dvije trećine Roterdama. Poginulo je oko hiljadu ljudi, a 80.000 je ostalo bez kuća.

Rotterdam
Rotterdam

1943. – Japanska podmornica potopila je australijski bolnički brod Centaur kod obale Queenslanda, 268 ljudi je poginulo (medicinsko osoblje i civili).

1944. – Rođen George Lucas, američki filmski režiser, tvorac “Ratova zvijezda”.

1948. – Odlukom UN-a uspostavljena je država Izrael.

1955. –  U Varšavi su ugovor o osnivanju Varšavskog pakta potpisale Albanija, Bugarska, Mađarska, Njemačka Demokratska Republika, Poljska, Rumunija, SSSR i Čehoslovačka.

1964. – Sovjetski lider Nikita Hruščov otvorio Asuansku branu u Egiptu.

1968. – Komunistička vlada u Čehoslovačkoj na čelu sa Alexanderom Dubcekom objavila je početak širokih društvenih reformi, poznatih kao “Praško proljeće”. Reforme su prekinute već u avgustu, ulaskom sovjetskih trupa u Prag.

Frank Sinatra
Frank Sinatra

1973. –  Lansirana je prva američka Svemirska laboratorija, Skylab I.

1984. – U New Yorku 1984. godine rođen Mark Elliot Zuckerberg, američki računalni programer, vlasnik-direktor i glavni kreator najveće socijalno-društvene internetske stranice Facebook, koja je osnovana kao privatna kompanija 2004. godine

1991. – Samoubistvo je izvršila Jiang Qing, udovica kineskog lidera Mao Zedonga, jednog od vođa “Kulturne revolucije” (1966-1976).

1992. –  Glavnoj ulici u Beogradu, Ulici Maršala Tita, poslije 47 godina promijenjen je naziv u Ulicu srpskih vladara.

1998. – Umro je američki pjevač i filmski glumac Frank Sinatra, koji je svjetsku slavu stekao nizom muzičkih hitovaStrangers In The Nigh”, “New York, New York” i kao dobitnik Oscara za ulogu u filmu “Odavde do vječnosti”.

2002. – Na donatorskoj konferenciji u New Yorku, koju je pokrenuo UN za prikupljanje pomoći za obnovu Srebrenice, koja je tokom rata u BiH bila enklava pod zaštitom UN-a, obećano 5,2 miliona dolara za obnovu tog grada.

2003. – Poslije blizu 40 godina planiranja i debata, otpočeli su podzemni radovi na zaštiti Venecije od tonjenja.

2003. – Pred Tribunalom u Haagu počelo suđenje grupi bivših oficira Vojske RS-a Vidoju Blagojeviću, Momiru Nikoliću, Draganu Obrenoviću i Draganu Jokiću, optuženim za zločine u Srebrenici u julu 1995. Nikolić je osuđen na 20 godina, Obrenović na 17, Jokić na devet, a Blagojević na 15 godina zatvora.

2008. – Britanski nacionalni arhiv objavio je više od 1.000 stranica tajnih dokumenata o neidentifikovanim letećim objektima (NLO) na britanskom nebu tokom 1970-ih i 1980-ih godina.

Izrael
Izrael

2009. – Evropska komisija je izrekla američkom Intelu, najvećem svjetskom proizvođaču mikroprocesora, rekordnu kaznu od 1,06 milijardi eura zbog zloupotrebe dominantnog položaja na tržištu.

2015. – Viši sud u Beogradu donio odluku kojom je Draža Mihajlović rehabilitovan.

2015. – U Las Vegasu umro Riley B. King, poznatiji pod scenskim imenom B. B. King, Blues Boy Kings, legendarni blues pjevač, tekstopisac i gitarista. Smatra se za jednog od najuticajnijih blues muzičara svih vremena.

2018 – Ambasada SAD u Izraelu preseljena je iz Tel Aviva u Jeruzalem u skladu sa odlukom predsjednika Donalda Trumpa donesenom krajem 2017 godine. Ovaj događaj izazvao je proteste Palestinaca na granici Izraela i pojasa Gaze i u sukobima demonstranata sa izraelskom vojskom stradalo je više desetina ljudi.

Posted by on 2021-05-14. Filed under Magazin, Na današnji dan. You can follow any responses to this entry through the RSS 2.0. Both comments and pings are currently closed.

You must be logged in to post a comment Login