14.10. – Dogodilo se na današnji dan – Nobelovu nagradu za mir dobio je Amerikanac afričkog porijekla Martin Luther King, aktivist za građanska prava i jedan od najvećih vođa za prava američkog crnačkog stanovništva.

322. p.n.e. – Najveći govornik staroga vijeka Demosten izvršio je samoubistvo ispivši otrov. Kao vođa antimakedonske stranke u Atini, proslavio se govorima protiv Filipa II Makedonskog (filipike). Njegovi govori, od kojih je sačuvano oko 40, smatraju se obrascem govorničke vještine.

1322. – Vojska škotskog kralja Roberta Prvog u bici kod Bilanda teško porazila engleske trupe pod komandom kralja Edvarda Drugog, što je odlučujuće doprinijelo da engleski monarh 1328. nevoljno prizna nezavisnost Škotske.

1806. – Pod komandom Napoleona Prvog Bonaparte francuske trupe su pobijedile prusku armiju u bici kod Jene i pokorile Prusku.

1808. – Francuzi su ukinuli Dubrovačku Republiku, nastalu u 15. vijeku od Dubrovačke opštine. U početku je obuhvatala grad s neposrednom okolinom, kasnije su joj srpski vladari iz dinastije Nemanjića prodali ili ustupili poluostrvo Pelješac, ostrvo Mljet i Konavle u gradskom zaleđu, a kralj Bosne Ostoja primorje od Orašca do Stona. Francuska je okupirala Dubrovnik 1806., a u sastav Austrije je ušao 1815., na osnovu odluke Bečkog kongresa. Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca je pripao 1918.

1809. – Bečkim mirom Austrija je prinuđena da Trst i Ilirsku provinciju preda Francuskoj, Galiciju Poljskoj i Rusiji, a oblast In Bavarskoj.

1882. – Rođen irski državnik Emon de Valera, vođa partije “Sinn Fein” od 1917. do 1926., s dva kraća prekida Emon de Valeraod 1937. do 1959., a potom do 1973. predsjednik Irske. Zbog učešća u ustanku “Crvena pastva” 1916. Englezi su ga osudili, prvo na smrt, pa na doživotnu robiju, ali je oslobođen 1917. Predvodio je 1922. Dablinski ustanak, poslije čije je propasti 1923. objavio kraj oružane borbe. Bio je 1932. godine predsjednik Društva naroda.

1888. – U Leedsu francuski fotograf Louis Le Prince snimio Roundhay Garden Scene, prvi film u historiji.

1890. – Rođen američki general i državnik Dwight David Eisenhower, vrhovni komandant savezničkih snaga u Drugom svjetskom ratu u Evropi, predsjednik SAD-a od 1953. do 1961. Komandant NATO pakta bio je od 1950. do 1952., kad je dao ostavku zbog predsjedničkih izbora, koje je dobio kao kandidat Republikanske stranke.

1894. – Rođen je američki pisac Edward Estlin Cummings, pjesnik snažnog lirskog dara, u čijoj su poeziji dominirale teme ljubavi i smrti. Djela: zbirke stihova “Četrdeset jedna pjesma”, “Je 5”, “Viva”, “Tom”, “V20”, “1×1”, “Sedamdeset i jedna pjesma”.

1895. – Franjo Josip I je svečano otvorio novu zgradu Hrvatskog narodnog kazališta u Zagrebu.

1906. – Rođena je Hannah Arendt, njemačka filozofkinja.

1913. – U najtežoj rudarskoj nesreći u Velikoj Britaniji, u rudniku uglja kod Glamorgena u Velsu, poginulo 439 rudara.

1927. – Rođen je engleski glumac Roger Moore, koji je uglavnom igrao u akcionim filmovima i TV serijama i zamijenio je Sean Connery-a u seriji filmova o tajnom agentu 007. Filmovi: “Ivanhoe”, “Živi i pusti da umru”, “Čovjek sa zlatnim pištoljem”, “Špijun koji me volio”, “Samo za tvoje oči”.

1930. – Rođen je kongoanski diktator Joseph Desire- Mobutu, poznat kao Mobutu Sese Seko, predsjednik Zaira od 1965. do zbacivanja s vlasti u maju 1997., u pobuni koju je predvodio Loran Kabila. Vlast u Zairu je preuzeo u novembru 1965., poslije petogodišnjeg građanskog rata u toj bivšoj belgijskoj koloniji, i vladao je autokratski, nagomilavši, pri tome, basnoslovno lično bogatstvo.

1933. – Nacistička Njemačka napustila je Društvo naroda i konferenciju o razoružanju u Ženevi.

1939. – Više od 800 mornara poginulo je na britanskom ratnom brodu “Royal Oak”, kojeg je u moru pored sjeverne Škotske potopila njemačka podmornica.

1941. – Okupatorski vojnici nacističke Njemačke su u Srbiji u Drugom svjetskom ratu počinili jedan od najtežih ratnih zločina, strijeljavši u Kraljevu više od 6.000 civila, uključujući žene i djecu.

1943. – U logoru smrti Sobibor došlo je do uspješne pobune zatvorenika u kojoj je ubijeno devetero SS pripadnika. Oko 400 zatvorenika su pobjegli. Zatim je ostatak logoraša ubijen od strane SS-a i logor smrti je konačno zatvoren.

1944. – Samoubistvo je izvršio njemački feldmaršal Erwin Rommel – nazvan “Pustinjska Lisica” zbog spektakularnih pobjeda njegovog Afričkog korpusa u Drugom svjetskom ratu – poslije neuspjelog puča protiv Adolfa Hitlera, jer je u puč bio umiješan.

1944. – Grčki partizani su u Drugom svjetskom ratu oslobodili Atinu od Nijemaca.

1964. – Nobelovu nagradu za mir dobio je Amerikanac afričkog porijekla Martin Luther King. Bio je  američki baptistički svećenik, aktivist za građanska prava i jedan od najvećih vođa za prava američkog crnačkog stanovništva. Bio je jedan od vođa Marša na Washington 1963., kada je izrekao svoj govor naslovljen “I Have A Dream“. Slušalo ga je 250.000 ljudi. Genijalni govornik, protivio se ratu u Vijetnamu.  Osim toga, u svojoj knjizi iz 1964., “Zašto ne možemo čekati”, vlč. King objašnjava svoju ideju o davanju 50 miljardi dolara kroz 10 godina najugroženijim dijelovima crnačke zajednice. Jedan je od najmlađih dobitnika Nobelove nagrade za mir. Propovijedao je nenasilno nepokoravanje i građanski neposluh. Tokom marševa koje je organizirao gađali su ga vrijeđali, i mrzili, ali on je ustrajao.

1973. – U Tajlandu je vlada Tanoma Kitikačorna primorana da podnese ostavku pošto je armija odbacila njegov zahtjev da silom uguši studentske demonstracije.

1977. – Umro je američki pjevač i filmski glumac Harry Lillis – Bing Crosby, rekorder po broju snimljenih ploča, dobitnik “Oskara” za film “Idući svojim putem”.

1988. – Egipćanin Nagib Mahfuz postao je prvi arapski pisac koji je dobio Nobelovu nagradu za književnost.

1990. – Umro je američki kompozitor i dirigent Leonard Bernstein, od 1958. dirigent Njujorške filhamonije, koji je efektne interpretacije zasnivao na studioznom i temperamentnom poniranju u stilove različitih epoha. Komponovao je u neoklasicističkom i postromantičarskom stilu. Djela: simfonije “Jeremiah”, “Doba strepnje”, balet “Fancy free”, opera “Trouble in Tahiti”, mjuzikl “West side story”.

1990. – Njemačka i Poljska potpisale sporazum o granici na rijeci Odri.

1991. – Predvodnik burmanske opozicije Aung San Su Ći, koja je više od dvije godine provela u kućnom pritvoru pod režimom vojne hunte, dobila je Nobelovu nagradu za mir.

1994. – Premijer Izraela Jichak Rabin, šef izraelske diplomatije Shimon Peres i vođa Palestinske oslobodilačke organizacije Yasser Arafat podijelili Nobelovu nagradu za mir.

1995. – Grčka ukinula embargo protiv Bivše Jugoslovenske Republike Makedonije, pošto je Skoplje prihvatilo da promijeni zastavu i zvanično se obaveže da nema pretenzija prema grčkoj teritoriji.

1998. – Nigerijski pisac Vole Sojinka, dobitnik Nobelove nagrade za književnost, vratio se u zemlju poslije skoro četiri godine izbjeglištva, na koje ga je primorao diktatorski režim vojne hunte, kojem se žestoko protivio.

1999. – Umro je Julius Kambarage Nyerere, istaknuti lider Pokreta nesvrstanih, prvi predsjednik Tanganjike od 1962. do 1985., kad je podnio ostavku, što je rijedak primjer u Africi. Jedan je od osnivača Organizacije afričkog jedinstva 1963., a tri godine po okončanju borbe za nezavisnost od Velike Britanije 1964. bio je ključna figura prilikom ujedinjenja Tanganjike sa ostrvom Zanzibar, poslije čega je zemlja nazvana Tanzanija.

1999. – Humanitarna organizacija “Ljekari bez granica” dobila Nobelovu nagradu za mir – pohvaljen je njihov pionirski humanitarni rad na nekoliko kontinenata.

2000. – Iz Predsjedništva Bosne i Hercegovine povlači se Alija Izetbegović. Nasljeđuje ga Halid Genjac.

2003. – U Beču održani prvi direktni razgovori Beograda i Prištine nakon NATO intervencije protiv SR Jugoslavije 1999. godine.

2012. – Umro je pjevač KUD Idijota, legendarni Branko Črnac – Tusta.

2018. – U Beogradu umrla Milena Dravić, jedna od najpoznatijih srpskih i jugoslovenskih glumica. U karijeri koja je trajala 60 godina snimila je 90 filmova, a u više od 50 ostvarila je glavne ženske uloge i osvojila brojne filmske nagrade.

Posted by on 2023-10-15. Filed under Magazin, Na današnji dan. You can follow any responses to this entry through the RSS 2.0. Both comments and pings are currently closed.

You must be logged in to post a comment Login