16. 10. – Dogodilo se na današnji dan – Rođeni Oscar Wilde, Günter Grass, Eugene Gladstone O’Neill, Enver Hoxha… Osmansko carstvo započelo Krimski rat. Karol Wojtyla izabran za papu

456. – Ricimer pobjeđuje u bitci rimskog cara Avita nakon čega postaje gospodar carstva.

1758. – Rođen je američki filolog i leksikograf Noah Webster, simbol leksikografske tradicije u SAD. Objavio je 1806. “Sažeti rječnik engleskog jezika”, a 1828. rječnik koji i sada nosi njegovo ime. Izuzetno obimne “potomke” Vebsterovih rječnika smatraju najboljim rječnicima savremenog engleskog jezika.

1793. – Pogubljena je francuska kraljica Marija Antoaneta, supruga Luja Šesnaestog i kćerka austrijske carice Marije Terezije. Kad je 1789. izbila Francuska revolucija, postala je jedna od najomraženijih ličnosti. Pripisana joj je ironična poruka gladnom narodu: “Ako nemate hljeba, jedite kolače“. Pod optužbom da je vezama sa bečkim dvorom izdala Francusku, pogubljena je na giljotini pred 300.000 Parižana.

1801. – Rođen je hrvatski ban Josip Jelačić.

1813. – Počela je trodnevna “Bitka narodakod Lajpciga, u kojoj su se snage francuskog cara Napoleona Prvog Bonaparte našle pod udarom udruženih saveznika – Rusije, Pruske i Austrije. Francuska armija je potučena, a 19. oktobra saveznici su zauzeli Lajpcig. Poslije poraza Napoleon se povukao preko Rajne i nekoliko mjeseci kasnije bio je prisiljen da abdicira.

1846. – Amerikanac William Morton izveo je prvu anesteziju pomoću etera.

1853. – Objavom rata Rusiji,  Osmansko carstvo je započelo Krimski rat u kojem su joj se 1854. pridružile Francuska, Velika Britanija i Sardinija (Pijemont). U tom ratu Rusija je poslije ogorčenih borbi doživjela poraz. Rat je trajao do februara 1856.

1886. – Rođen je izraelski državnik David Ben Gurion, predvodnik borbe za stvaranje Izraela i prvi predsjednik vlade te zemlje od 1948. do 1953. i ponovo od 1955. do 1963. Iz rodne Poljske otišao je 1906. u Palestinu i bio je među pionirima seljačkog kolektivizma i radničkog pokreta. Osnovao je 1920. Histadrut (Savez sindikata), a 1930. Izraelsku radničku partiju (MAPAI), stranku laburističkog tipa. Kao predsjednik vlade, od različitih gerilskih grupa stvorio je izraelsku armiju.

1888. – Rođen je američki pisac Eugene Gladstone O’Neill, tvorac moderne američke drame, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1936. Njegove drame odlikuju realizam i žestina koja katkad prerasta u brutalnost. Drame i trilogija “Elektri priliči crnina”, u kojoj je klasičnu grčku temu o Edipu primijenio na moderan svijet, odnosno američko društvo u vrijeme građanskog rata, donijeli su mu svjetsku slavu. Ostala djela: drame “Iza horizonta”, “Ana Kristi”, “Sva božija djeca imaju krila”, “Veliki bog Braun”, “Car Džons”, “Dugo putovanje u Evropu”, “Žudnja pod brijestovima”.

1895. – Grupa zagrebačkih studenata izrazila je svoje nezadovoljstvo mađarskom vlašću nad Hrvatskom. To su učinili spaljivanjem kopije mađarske zastave na Trgu bana Jelačića. Nisu željeli spaliti službenu mađarsku zastavu s kraljevskim insignijama kako ne bi povrijedili cara i kralja Franju Josipa I. koji je tih dana bio u posjetu Zagrebu radi otvorenja nove zgrade Hrvatskog narodnog kazališta. Uhapšena su 24 studenta, među njima Stjepan Radić i Vladimir Vidrić. Radić je od svih najoštrije kažnjen, sa 6 mjeseci zatvora.

1854. – Rođen je irski književnik Oscar Wilde. Najveći uticaj na Oscara Wildea kao umjetnika u to vrijeme su imali Svinburn, Volter Walter Pater i John Ruskin. Na Oxfordu je zbog svog ekscentričnog ponašanja imao problema sa profesorima. Tokom 1875/1876. godine Wilde je objavio poeziju u nekoliko literarnih magazina. Godine 1876. ponovo se našao u Irskoj zbog smrti oca i nastavio sa objavljivanjem poezije, a 1878. je dobio Nagradu za englesku književnost. Ubrzo je napustio Oxford i otišao u London, gdje je polako stekao popularnost među književnicima. Stekavši popularnost kao književnik i esteta, 1882. godine je otišao da predaje u Americi. Poslije povratka iz Amerike živio je nekoliko mjeseci u Parizu. Godine 1884. oženio je Constanceu Lloyd u Londonu i dobio dva sina Cyrila i Vyvyana. Tokom tih godina, Wilde je radio kao novinar, a pored toga je i dalje pisao poeziju i drame. Godine 1890. objavio je svoje najčuvenije djelo, roman: „Slika Dorijana Greja“. U to vrijeme je Wilde doživio najveću slavu. Ali u ljeto 1891. godine upoznao je lorda Alfreda Douglasa, s kojim započinje ljubavnu aferu i spoznaje svoju homoseksualnost. U to vrijeme postaje alkoholičar, a njegova slava počinje polako da se gasi. 1895. godine je osuđen na dvije godine prinudnog rada zbog „nakaznog ponašanja“. Poslije povratka iz zatvora, seli se u Pariz, gdje je umro 30. novembra 1900. godine, napušten od svih.

1908. – Rođen je Enver Hoxha, šef vladajuće “Partije rada Albanije” od 1948. do smrti 1985. Između dva svjetska rata bio je sekretar poslanstva Albanije u Briselu. Jedan je od osnivača Komunističke partije Albanije 1941. Podržavao je politiku Informbiroa od 1948. do 1956. i Staljinov koncept vlasti, čak i poslije 20. kongresa Komunističke partije Sovjetskog Saveza na kojem su osuđeni Staljinovi metodi. Kasnije se oslonio na Peking. Izgradio je brutalan i represivan sistem u svojoj zemlji.

1925. – Potpisan je garantni pakt Njemačke, Belgije i Francuske o međusobnom poštovanju granica, koji je nacistička Njemačka pogazila 15 godina kasnije kad je okupirala te dvije zemlje.

1927. – Rođen je njemački pisac Günter Grass, koji je svjetski uspjeh postigao već prvim romanom “Limeni doboš”, ispoljivši vitalnu pripovjedačku snagu, egzaktno fiksiranje malograđanske sredine u vrijeme nacizma, jedak cinizam i grotesku kojima razgolićuje društvene konvencije i ideologiju. U javnom životu često se upuštao u žestoke polemike i osporavanja, posebno politike vlade u Bonu, optužujući je, na primjer, da vodi “varvarsku politiku” prema strancima i da Tursku snabdijeva oružjem kojima Ankara “uništava sopstveni narod”, zbog čega se “stidi sopstvene zemlje” koja sve svodi na privredne kriterijume. Ostala djela: romani “Limbur”, “Pseće godine”, “Lokalna anestezija”, “Susret u Telgteu”, “Široko polje”, novela “Mačka i miš”, drame “Poplava”, “Plebejci uvježbavaju ustanak”, zbirke pjesama “Čvorište pruga”, “Ispitan”. Nobelovu nagradu za književnost dobio je 1999. godine.

1934. – Započeo je Dugi marš kineskih komunista. U proboju ka sjeveru, kroz četvorostruku blokadu Nacionalističke armije Čang Kaj Šeka, pređeno više od 11.000 kilometara i marš je okončan poslije godinu dana spajanjem dijelova kineske Crvene armije u provinciji Sjeverni Šensi.

1940. – Uspostavljen je varšavski geto. Jedan dio grada Varšave bio je posve izoliran gradnjom zidova, zazidavanjem vrata i prozora na zgradama. Iz njega su iseljeni drugi stanovnici i prisilno smješteni Židovi. Sredinom 1942. tu je bilo stiješnjeno pola miliona ljudi, trpeći od neimaštine, bolesti, gladi… U julu 1942. započeta je deportacija u logore smrti te je do aprila 1943. ostala polovica početnog broja. Dana 18. aprila 1943. dolazi do očajničkog ustanka. Slabo naoružani ustanici pružali su otpor sve do kraja maja i konačno se SS odlučio na sustavno spaljivanje cijelog geta. 20.000 preživjelih odvedeno je u logore smrti.

1946. – Na današnji dan smaknuti su nacisti osuđeni na smrt na suđenju u Nürnbergu. Od 22 osuđenika na tom procesu, na smrt ih je osuđeno 12. Međutim, dvojica (zapovjednik Luftwaffe Reichsmarschall Hermann Göring i Hitlerov osobni tajnik Martin Bormann) su izvršili samoubistvo. Stoga je na današnji dan smaknuto tačno 10 nacističkih zločinaca. Bili su to poimence: Wilhelm Keitel – feldmaršal i zapovjednik vrhovne komande njemačkih oružanih snaga (Oberkommando der Wehrmacht); Ernst Kaltenbrunner – SS-Obergruppenführer i šef Glavne sigurnosne službe Reicha (Reichssicherheitshauptamt); Joachim von Ribbentrop – Hitlerov ministar vanjskih poslova; Alfred Jodl – šef operativnog stožera njemačkih oružanih snaga; Arthur Seyss-Inquart – upravitelj okupirane Nizozemske; Hans Frank – generalni guverner okupirane Poljske; Wilhelm Frick – Hitlerov ministar unutrašnjih poslova; Alfred Rosenberg – ministar za okupirana istočna područja; Fritz Sauckel – organizator prisilnog rada; Julius Streicher – izdavač nacističkih novina “Der Stürmer”.

1949. – Porazom prokomunističke Demokratske armije Grčke okončan je trogodišnji građanski rat, što je bila posljedica činjenice da se dogodila vojna intervencija Britanije i SAD u korist monarhista i klerofašista.

1964. – Kina je testirala prvu nuklearnu bombu.

1968. – Moskva i Prag su potpisali sporazum o prisustvu sovjetskih trupa u Čehoslovačkoj, koje su s jedinicama drugih zemalja Varšavskog pakta zaposjele tu zemlju 21. avgusta 1968. kako bi odstranile proreformski nastrojenog Aleksandra Dubčeka i njegovu vladu kao i masovni pokret koji ih je podržavao.

1973. – Henry Kissinger i Vijetnamac Le Duc Tho dobili Nobelovu nagradu za mir.

1978. – Poljski kardinal Karol Wojtyla izabran za papu i preuzeo ime Ivan Pavao II.

1980. – Umro je italijanski političar Luigi Longo, prvi predsjednik Komunističke partije Italije, koji je poslije smrti jednog od osnivača partije Palmira Togliattia 1964. postao njen generalni sekretar, a 1972. predsjednik. Član partije je od osnivanja 1921. i predvodio je antifašističku borbu u sjevernoj italijanskoj provinciji Pijemont. Poslije hapšenja pod fašističkim režimom Benita Musolinija 1923. i 1924, emigrirao je 1926. i bio je jedan od inicijatora stvaranja pakta sa socijalistima 1934. radi borbe protiv fašizma. Pod ilegalnim imenom Galo u Španskom građanskom ratu, u kojem je ranjen, bio je generalni inspektor Internacionalnih brigada. Poslije poraza republikanaca u Španiji interniran je u koncentracioni logor u Verneu, odakle je izručen na zahtjev italijanskih vlasti. Po puštanju s robije 1943. bio je jedan od vođa oružane borbe protiv fašista u Drugom svjetskom ratu.

1981. – Umro je izraelski general i političar Moshe Dayan, pobjednik u ratu protiv Arapa u junu 1967, u kojem je Izrael, poslije vojnih provokacija Egipta, za nekoliko dana zaposjeo Sinaj, Gazu, Zapadnu obalu i Golansku visoravan. Kao 14-godišnjak 1929. postao je član “Hagane”, ilegalne jevrejske vojne organizacije, a u sastavu britanskih snaga se od 1937. do 1941. borio protiv Arapa u Palestini. U Drugom svjetskom ratu 1941. izgubio je oko u borbi protiv kolonijalnih trupa francuske višijevske vlade u Siriji. Od 1953. do 1958. bio je načelnik Generalštaba izraelske armije, a od 1959. do 1964. ministar poljoprivrede i jedan od prvaka vladajuće partije “Mapaj”, iz koje je istupio 1965. Ministar odbrane bio je 1967. i ponovo 1973. i 1974, kada je podnio ostavku. Šef diplomatije postao je 1977, ali se 1979. povukao zbog neslaganja s predsjednikom vlade Beginom na temu politike prema Arapima.

1998. – Uhapšen je bivši čileanski diktator Augusto Pinochet.

2002. – Otvorena je nova biblioteka u Aleksandriji.

2007. – U saobraćajnoj nesreći poginuo je makedonski pjevač Toše Proeski. Rođen je u Kruševu u Makedoniji. Bio je jedan od najpopularnijih pjevača s prostora bivše Jugoslavije.

2007. Umrla britanska glumica Deborah Kerr, znana po jednom od najpoznatijih filmskih poljubaca, s Burtom Lancasterom u filmu “Odavde do vječnosti”. Oscar za životno djelo dobila je 1994. godine.

2009. – Nakon višegodišnjeg graničnog spora Kosovo i Makedonija potpisuju sporazum o razgraničenju.

2016. – Grupa od 15 osoba, među kojima se nalazio i bivši komandant srbijanske Žandarmerije Bratislav Dikić, uhapšena je u okolini Podgorice, zbog planiranja oružanog sukoba i nasilnog obaranja crnogorske vlade i Mila Đukanovića. Grupa je tokom izborne noći unijela velike količine oružja i municije sa ciljem da izazove oružane sukobe i likvidacije prvih ljudi u Crnoj Gori.

Posted by on 2024-10-16. Filed under Magazin, Na današnji dan. You can follow any responses to this entry through the RSS 2.0. You can skip to the end and leave a response. Pinging is currently not allowed.

You must be logged in to post a comment Login