25. 10. – Dogodilo se na današnji dan – Rođeni: španski slikar, vajar, keramičar i dekorater Pablo Ruiz Picasso, jedan od najznačajnijih slikara 20. vijeka; austrijski kompozitor, violinista i dirigent Johann Strauss Mlađi, tvorac bečke operete; francuski kompozitor Georges Bizet, autor opere “Karmen”

Katarina Kosača-Kotromanić

1400. – Umro je engleski pisac Geoffrey Chaucer, začetnik moderne engleske književnosti, jedan od najvećih evropskih pjesnika Srednjeg vijeka. Njegova zbirka “Kenterberijske priče”, sastavljena od 24 ciklusne priče, najznačajnije je englesko srednjovjekovno književno djelo i uvod u modernu epohu engleske literature, ali je pisana jezikom koji je tek bio u povoju i znatno se razlikuje od sadašnjeg engleskog. U “Kenterberijskim pričama” prikazao je zanimljivu i realističnu sliku društvenog života Engleske 14. vijeka, obuhvativši sve staleže i mnoga zanimanja. Ostala djela: “Knjiga o vojvotkinji”, “Roman o ruži”, “Parlament ptica”, “Troil i Kresida”, “Legende o dobrim ženama”.

1478. – Umrla je žena bosanskog kralja Stjepana Tomaša i posljednja bosanska kraljica Katarina Kosača-Kotromanić.

1495. – U Portugalu na prijestolje stupio kralj Manuel Prvi.

1616. – Holandski moreplovac Dirk Hartog na putu prema Javi otkrio je zapadne obale Australije.

1647. – Umro je italijanski fizičar i matematičar Evangelista Torricelli, pronalazač živinog barometra, tzv. Toričelijeve cijevi. Utvrdio je i zakon o isticanju tečnosti iz suda, usavršio teleskop i konstruisao jednostavan mikroskop. Kad je Galileo Galilej oslijepio, bio mu je sekretar, a poslije Galilejeve smrti naslijedio je njegovu katedru.

Georges Bizet

1806. – Rođen je njemački filozof Johann Kaspar Schmidt, poznat kao Max Stirner, prvi teoretičar anarhizma. Bio je mladohegelijanac i izraziti individualista. Djela: “Jedini i njegova svojina”, “Istorija reakcije”. Najznačajnije Stirnerovo djelo je Ego i njegovo vlasništvo (njem.: Der Einzige und sein Eigentum), koje je prvo objavljeno u Leipzigu 1844. a od tada se pojavilo u velikom broju izdanja i prijevoda.

1825. – Rođen je austrijski kompozitor, violinista i dirigent Johann Strauss Mlađi, tvorac bečke operete. Komponovao je i valcere, polke, mazurke, marševe. Studirao je kompoziciju, a zatim bio umjetnički rukovodilac i dirigent bečkih dvorskih balova. Sa svojim zabavnim orkestrom nastupao je širom svijeta. Djela: operete “Slijepi miš”,”Ciganin baron”, “Noć u Veneciji”, valceri “Na lijepom plavom Dunavu”, “Priče iz bečke šume”, “Bečka krv”, “Beč, žene i pjesme”…

1838. – Rođen je francuski kompozitor Georges Bizet, autor opere “Karmen“, remek-djela francuskog muzičkog realizma. Jedan od najoriginalnijih i najsugestivnijih francuskih operskih kompozitora, čiji se stil odlikuje dramatskim oblikovanjem i tonskim slikanjem egzotičnih predjela. Ostala djela: opera “Lovci bisera”, scenska muzika za “Arlezijanku” Alfonsa Dodea, “Simfonija u ce-duru”…

Pablo Ruiz Picasso

1881. – Rođen je španski slikar, vajar, keramičar i dekorater Pablo Ruiz Picasso, osnivač kubizma, jedan od najznačajnijih slikara 20. vijeka. Autor je više od 18.000 slika koje su likovni kritičari podijelili na nekoliko faza: plavu, ružičastu, crnu, kubističku i nadrealističku. Revolucionarne kubističke slike, počev od “Gospođica iz Avinjona” iz 1907., donijele su mu svjetsku slavu. Naslikao je “Guernicu”, sliku na kojoj je potresno prikazao tragičnu sudbinu svoje otadžbine pod fašizmom i zakleo se da se neće vratiti u Španiju dok je na vlasti diktator Francisco Franco, koji je umro dvije godine nakon Pikasove smrti.

1936. – Nacistička Njemačka i fašistička Italija stvorile su osovinu Rim – Berlin, koja će potom, uključenjem Japana, postati međunarodna vojna i politička grupacija velikih agresivnih planova. Italija i Njemačka se obvezuju da će se podupirati u vanjskoj politici. Sve fašističke sile koje su se kasnije našle u ratu dobile su ime Sile osovine.

1938. – Libija postala sastavni dio Italije.

1941. – Neuspjehom snaga Adolfa Hitlera završena je prva ofanziva njemačkih nacističkih trupa na Moskvu u Drugom svjetskom ratu.  Sovjetski obrambeni napori su poremetili Hitlerove planove o napadu na Moskvu, glavni i najveći grad Sovjetskog Saveza. Moskva je bila jedna od glavnih strateških i političkih ciljeva sila Osovine tokom njihove invazije Sovjetskog Saveza. Procjenjuje se da je u bitci poginulo najmanje 700.000 ljudi.

Moskva, Drugi svjetski rat

1949. – Poslije rezolucije Informbiroa, SSSR sprovodi blokadu Jugoslavije, otkazuje gostoprimstvo jugoslovenskom ambasadoru u Moskvi, što su slijedile i druge zemlje komunističkog bloka. Blokada je trajala do 1955. godine.

1956. – Egipat, Jordan i Sirija osnovali jedinstvenu vojnu komandu radi koordinacije odbrane od izraelskog napada.

1962. – Nelson Mandela osuđen je na pet godina zatvora. Njegovu život i karijeru obilježila je borba protiv apartheida.

1983. – Trupe SAD-a okupirale su karipsku ostrvsku državu Grenadu.

1987. – Omladinska fudbalska reprezentacija Jugoslavije postala je prvak svijeta na prvenstvu u Čileu. Selektor Mirko Jozić u Čile je poveo sljedećih 18 igrača: Leković, Brnović, Jarni, Pavličić, Janković, Štimac, Mijucić, Boban, Prosinečki, Pavlović, Mijatović, Piplica, Šuker, Petrić, Škorić, Antonić, Đurković, Zirojević. Legendarna generacija jugoslovenskih fudbalera u finalu je savladala Zapadnu Njemačku sa 5:4, poslije boljeg izvođenja jedanaesteraca. Za najboljeg igrača šampionata proglašen je Robert Prosinečki i pripala mu je “Zlatna lopta”. Nijemac Viteček je sa sedam golova bio najbolji strijelac, ispred Šukera koji je postigao jedan gol manje.

Sarajevo Film Festival

1993. – JP PTT saobraćaj BiH izdao prve redovne poštanske markice države BiH.

1995. – Grupa entuzijasta pokrenula je prvi Sarajevo Film Festival (SFF). Tokom 12 dana u prostorijama Bosanskog kulturnog centra predstavljeno je 37 filmova iz 15 zemalja, a pogledalo ih je blizu 15.000 gledalaca.

1995. – Umro je dalmatinski novinar, kroničar i satiričar Miljenko Smoje. Nakon Drugog svjetskog rata Smoje je kraće vrijeme radio kao učitelj, da bi od 1950. godine počeo raditi kao novinar u splitskom dnevnom listu Slobodna Dalmacija. Vrlo brzo je na vidjelo izašao njegov talent za pisanje reportaža u kojima bi, uz veliku dozu humora, vješto koristio čakavski dijalekt. Smoje je postao jedan od najuglednijih novinara tadašnje Hrvatske i Jugoslavije, ali je njegovoj slavi ipak najviše doprinio rad na humorističkoj TV-seriji Naše malo misto iz 1970. godine, koja je burne ekonomske, političke i kulturne promjene prije, za vrijeme i poslije drugog svjetskog rata pokazala kroz prizmu malih ljudi u dalmatinskom gradiću. 1980. je prema vlastitoj knjizi napisao scenarij za Velo misto, TV-seriju koja je obrađivala historiju Splita od 1910. do 1947. godine.  Devedesetih, nakon kontroverzne privatizacije Slobodne Dalmacije, Smoje je postao kolumnist satiričnog sedmićnog lista Feral Tribune gdje je pisao sve do svoje smrti.

1995. Na osnovu sporazuma Izraela i Palestinske oslobodilačke organizacije o palestinskoj samoupravi, izraelske trupe počele povlačenje iz grada Dženin, na okupiranoj Zapadnoj obali.

1999. – Pripadnici SFOR-ove multinacionalne divizije “Jugozapad” uhapsili su u Prijedoru Damira Došena, optuženog za “krivično djelo počinjeno u svojstvu vrhovnog autoriteta, specifično za narušavanje Ženevske konvencije, narušavanje običaja i zakona rata i zločina protiv humanosti”.

Miljenko Smoje

2001. – NATO je zatražio od Evropskog suda za ljudska prava da ne prihvati tužbu koju su protiv ovog saveza podnijele porodice žrtava bombardovanja Radio-televizije Srbije, uz obrazloženje da su je “podnijeli građani zemlje koja nije članica Savjeta Evrope i na koju se ne odnosi Evropska konvencija o ljudskim pravima”.

2001. – Predstavnički dom i Dom naroda Parlamentarne skupštine BiH usvojili su set od pet zakona iz sistema za identifikaciju i zaštitu građana BiH (CIPS).

2002. – U Londonu umro irski glumac Richard Harris. Bio je kantautor, filmski režiser i pisac. Poznat je po brojnim filmskim ulogama – Kralj Arthur u Camelotu (1967), a upamćen je kao Albus Dumbledore u prva dva filma o Harryu Potteru.

2010. – Umrla je pjesnikinja Vesna Parun.