30.10. – Dogodilo se na današnji dan – Rođen Fjodor Mihailovič Dostojevski, jedan od najistaknutijih ruskih i svjetskih književnika 19. vijeka. 1944. Anne Frank, jevrejska devojčica koja je vodila svoj dnevnik u toku Drugog svjetskog rata, deportovana je iz Auschwitza u koncentracioni kamp Bergen-Belsen.

1687. – U pobuni janjičara u Carigradu zbačen je sa vlasti turski sultan Muhamed IV, a na prijesto je došao njegov mlađi brat Sulejman III.

1735. – U gradu Quincy, u Massachusettsu, rođen  američki državnik John Adams. Jedan je od najistaknutijih boraca za američku nezavisnost, prvi potpredsjednik i drugi predsjednik SAD-a. Učestvovao u izradi nacrta Deklaracije o nezavisnosti 1776. godine

1751. – Rođen je engleski pisac i političar irskog porijekla Richard Brinsley Sheridan, čije se komedije naravi odlikuju izvrsnim komičnim likovima i duhovitim dijalogom. Kao član britanskog parlamenta od 1780. do 1812. proslavio se kao sjajan orator. Djela: komedije “Škola ogovaranja”, “Suparnici”, “Kritičar”.

1762. – Rođen je francuski pisac André Chénier, jedan od najvećih pjesnika 18. vijeka, ali su ga zbog snage osjećanja i povremeno ličnog tona mnogi romantičari smatrali svojim pretečom. Bio je sjajno obrazovan, a u salonu svoje majke rano je došao u dodir s najboljim helenistima tog doba. U uvjerenju da se nove misli najbolje mogu iskazati u formi antičkih rodova, pisao je nadahnute elegije, himne, ode, pjesme. Pozdravio je početak Francuske revolucije, ali se kao legalista odupro teroru, pišući oštre satirične stihove. Pogubljen je na giljotini 1794., dan prije pada jakobinskog vođe Maksimilijana Robespjera. Djela: pjesme “Poslanica o mojim djelima”, “Hermes”, “Amerika”, “Mlada Tarantinka”, “Nera”, “Slijepac”, “Mlada zatočenica”, “Jambi”.

1789. – U Francuskoj je konfiskovana imovina katoličke crkve, što je bio prvi težak udarac katoličkoj crkvi u njenoj istoriji.

1817. – Simon Bolivar osnovao prvu nezavisnu vladu Venecuele.

1821. Rođen Fjodor Mihailovič Dostojevski, jedan od najistaknutijih ruskih i svjetskih književnika 19. vijeka. Dostojevski je u mladosti bio radikalni protivnik ruskog carskog režima te je godine 1849. uhapšen, osuđen na smrt i u trenutku lažnog pogubljenja pomilovan te poslan na dugogodišnju robiju u Sibiru. To je iskustvo s vremenom dovelo do evolucije njegovih političkih stavova od liberalizma prema konzervativizmu i odbacivanju zapadnih vrijednosti.  Njegovi romani, poput Zločin i kazna i Braća Karamazovi, se smatraju inspiracijom za egzistencijalistički pravac filozofije u 20. vijeku.

1830. Umro crnogorski vladika Petar I Petrović Njegoš, koji je po dolasku na vlast 1782. doprinio razvoju crnogorske državnosti. 1796. donio prvi zakon i ustanovio centralni sudski organ 1803. Predvodio Crnogorce u borbama protiv Turaka i Francuza, mirio zavađena plemena i trudio se da iskorijeni krvnu osvetu.

1864. – Potpisan je Bečki mir, kojim je Danska prinuđena da Pruskoj prepusti pokrajine Šlezvig, Holštajn i Lauenburg.

1871. – Rođen je francuski pisac Paul Valéry, izuzetan stilista, jedan od najvećih evropskih liričara 20. vijeka, član Francuske akademije, Međunarodnog instituta intelektualne saradnje pri Društvu naroda u Ženevi i počasni doktor mnogih univerziteta. Nastavio je poeziju simbolista, dajući joj nove misaone tonove i strožu formu, a pisao je stilski briljantno uglačanu prozu. Djela: poeme “Mornarsko groblje”, “Mlada Parka”, eseji “Uvod u metod Leonarda da Vinčija”, “O plesu”.

1888. – Amerikanac John J. Loud je patentirao hemijsku olovku.

1905. – U Beogradu je osnovano Kulturno-umetničko društvo “Abrašević”, nazvano po piscu Kosti Abraševiću. Istoimena društva su osnovana i u nizu drugih gradova, ali je njihov rad zabranjen u vrijeme Šestojanuarske diktature 1929. Mnoga su obnovljena poslije Drugog svjetskog rata.

1905. – Tokom Prve ruske revolucije ruski car Nikolaj II Aleksandrovič Romanov je Oktobarskim manifestom ponudio šire biračko pravo, izabran parlament – Duma sa zakonodavnom vlašću i garanciju građanskih sloboda.

1910. – Umro je švajcarski filantrop Jean Henry Dunant, tvorac ideje o Crvenom križu / krstu, jedan od osnivača Međunarodnog komiteta Crvenog križa/krsta 1863., dobitnik Nobelove nagrade za mir 1901. Iskustvo iz bitke kod Solferina 1859., kad je organizovao pomoć ranjenicima, navelo ga je da 1864. predloži konvenciju prema kojoj se u ratu moraju poštedjeti bolesni i ranjeni i sanitetsko osoblje. Pao je u zaborav i bijedu i tek u dubokoj starosti je doživio priznanje za ogroman filantropski rad. Kao priznanje za izuzetnu službu u radu Crvenog krsta, 1965. je ustanovljena medalja “Henry Dunant”, najviše odlikovanje Međunarodnog komiteta Crvenog krsta. Djela: “Sjećanje na Solferino”, “Međunarodno bratstvo i milosrđe za vrijeme rata”.

1918. – Kapitulacijom Turske, koja je u Prvi svjetski rat ušla 1914. na strani Centralnih sila, prestala je da postoji Otomanska imperija. Na osnovu akta o kapitulaciji Turska je morala da raspusti vojsku, otvori pobjednicima prolaz kroz Crno more, pristane na okupaciju Carigrada i Bosforskog moreuza, povuče se iz Arabije, Mesopotamije, Sirije, Jermenije i dijela Kilikije.

1918. – Slovačka je proglasila otcjepljenje od Mađarske i ujedinjenjem s Češkom formirala Čehoslovačku, prvu državu stvorenu poslije raspada Austro-Ugarske u Prvom svjetskom ratu.

1922. – Poslije “Marša na Rim”, kojim su fašisti zaplašili režim i dvor, Benito Musollini je formirao vladu.

1932. – Rođen je francuski filmski režiser Louis Malle, koji je posebno insistirao na intelektualizmu. Filmovi: “Lift za gubilište”, “Ljubavnici”, “Zaza u Metrou”, “Privatan život”, “Viva Marija”, “Kalkuta”, “Lakom Lisjen”, “Crni mjesec”, “Atlantik siti”

1938. – Mađarska je anektirala južnu Slovačku, priključivši se rasparčavanju Čehoslovačke nakon potpisivanja Minhenskog sporazuma u septembru.

1938. – Orson Welles objavio je na njujorškom radiju CBS radio-igru “Rat svjetova” na osnovu teksta Herberta Georgea Wellsa. Napad Marsovaca na Zemlju prikazan je tako uvjerljivo da su milioni Amerikanaca pomislili da je riječ o stvarnom događaju, što je izazvalo nevjerovatan haos i paniku u tom dijelu SAD.

1944. – Njemački vojnici su u Risnu u Drugom svjetskom ratu ubili 42 civila. Najstarija žrtva u tom gradu u Boki Kotorskoj je imala 80, a najmlađa godinu dana.

1944. – Anne Frank jevrejska devojčica koja je vodila svoj dnevnik u toku Drugog svjetskog rata, je deportovana iz Auschwitza u koncentracioni kamp Bergen-Belsen. Anne Frank, autorica svog Dnevnika u kojem je posvjedočila o drami svakodnevice i odrastanja u izolaciji, strahu i skrivanju. Nakon njemačke okupacije Nizozemske, jevrejska obitelj Frank od 1942. živjela je u tajnom skloništu, sve dok ih 1944. nije otkrio Gestapo i poslao u koncentracijske logore. Prvo su poslani u Auschwitz, gdje su oca Otta odvojili od ostatka porodice. Nekoliko mjeseci kasnije, 30. oktobra, Anne i njezina sestra Margot premještene su u logor Bergen-Belsen, no njihova majka Edith ostala je u Auschwitzu, gdje je kasnije umrla od gladi. U martu 1945. logor je poharala epidemija tifusa od kojeg su umrle Anne i njezina sestra, samo nekoliko sedmica prije oslobođenja britanskih trupa. Nakon rata pronađen je u Amsterdamu Annein dnevnik koji je preveden na mnoge svjetske jezike i danas je svjedok okrutnih nacističkih zločina.

1956. – Mađarska vlada je odbacila članstvo u Varšavskom paktu i zatražila pomoć UN zbog napada sovjetskih trupa; SSSR je stavio veto u Vijeću sigurnosti UN na zahtjev zapadnih sila da se razmotri kriza u Mađarskoj.

1961. – Sovjetski Savez detonira svjetski najveću nuklearnu napravu, oko 4.000 puta razorniju od nuklearne bombe bečene na Hirošimu 1945. godine.

1967. – Prvi put u istoriji kosmonautike sovjetski naučnici su letjelicama “Kosmos 186” i “Kosmos 188” izveli spajanje i razdvajanje vještačkih satelita.

1973. – Pušten je u saobraćaj most na Bosforu, koji povezuje Evropu i Aziju.

1975. – Teško bolesnog diktatora Francisca Franca na čelu Španije zamijenio je princ Juan Carlos.

1975. – Kod Praga se srušio avion DC-9 jugoslovenske kompanije “Ineks-Adria”, u kojem je poginulo 75 putnika, čehoslovačkih turista, koji su ljetovali na Jadranu.

1990. – Kina objavila rezultate popisa stanovništva prema kojem je njena populacija 1,013 milijardi ljudi.

1995. – Minimalnom većinom od 50,6 procenata stanovnici Quebeca  izjasnili se na referendumu protiv nezavisnosti te kanadske pokrajine. Quebec je kanadska pokrajina u kojoj je francuski službeni jezik na svim razinama.

2001. – Haški istražioci počeli sa iskopavanjem masovnih grobnica u Gračcu u Lici, u kojima je pokopano najmanje stotinu tijela, uglavnom Srba, ubijenih za vrijeme i nakon akcije hrvatske vojske “Oluja”.

2003. – Narodna skupština RS-a saglasila se da svoje nadležnosti iz oblasti indirektnog oporezivanja u okviru sistema poreske politike prenese na Parlamentarnu skupštinu BiH.

2003. – Na donatorskoj konferenciji u Hagu prikupljeno 15,6 miliona eura, namijenjenih uspostavljanju Vijeća za ratne zločine pri Sudu BiH, što je dovoljno za prve dvije godine rada.

2015. – U Sarajevu umrla Zehra Deović, bosanskohercegovačka pjevačica, poznata kao jedna od najznačajnijih izvođača sevdalinki.

Posted by on 2024-10-30. Filed under Magazin, Na današnji dan. You can follow any responses to this entry through the RSS 2.0. You can skip to the end and leave a response. Pinging is currently not allowed.

You must be logged in to post a comment Login