Na povoljnom strateškom položaju u sklopu zapadnog perimetralnog bedema, koji se proteže od tvrđave na vrhu brijega do korita rijeke Plive, svojim dominatnim karakteristikama ističe se spomenički objekt jedinstvene vrijednosti. Kula je građena u formi zidanja vertikalnih kamenih tesanaca od neogenskog vapnenca koji su s vremenom izgubili svoju simetričnost uslijed djelovanja atmosferalija. Analizom dostupnog materijala može se konstatovati da je kamen korišten za izgradnju vjerovatno dopremljen iz sedimetnog ležišta na kojem je danas smješten grad. Pri gradnji objekta korišten je malter koji sadrži malu količinu kreča, a veliku količinu riječnog pijeska i sedrene prašine. Potvrdu ove činjenice vidimo u tome da su i ostali spomenički objekti kao recimo podzemna crkva ili tvrđava u blizini urađeni od istog materijala tako da možemo govoriti o istom vremenskom horizontu izgradnje srednjovjekovnog Jajca.
Ovaj značajan objekat pripada tipu odbrambenih, okruglih i masivnih kula, koje se počinju graditi sa pojavom vatrenog oružja. Ona je ustvari jedino ojačanje na zapadnom perimetralnom bedemu. Također je bila kao eventualna zadnja odstupnica branilaca, sama se mogla braniti, a čuvala je i pristup gradu sa zapada. Sa njenog vrha se moglo pratiti kretanje neprijatelja iz tog pravca. Dakle, položena je i građena je tako da se neprijatelj u bližem i daljem prostoru izvan grada ne bi mogao da zadržava, tako da ovaj prostor ostane slobodan za komunikaciju sa braniocima grada.
Može se pretpostaviti da je na mjestu današnje kule u rimsko doba prvobitno bila izgrađena kula stražara burgus ili monopyrgia za kontrolu transporta duž korita rijeke Plive koja je s vremenom u srednjem vijeku dobila prenamjenu i monumentalniji izgled. U prilog tome je i činjenica da je u blizini kule prilikom gradnje temelja hotela pronađena veća količina rimske keramike, ostaci arhitekture javnih i komunalnih objekata što sugeriše da se na tom mjestu nalazilo značajnije rimsko naselje sa gradskim upravnim forumom.
Kula je stilski dograđena u nekoliko etapa a karakter odbrambene kule zadržala je i u ranom srednjem vijeku na što upućuje slojevitost pri izgradnji zidova u kojem možemo razlikovati nekoliko etapa. Zidovi pri dnu su stariji i znatno deblji a prema vrhu se sužavaju.
Sredinom XV vijeka, u vrijeme zadnje decenije i po bosanske samostalnosti (1448.-1463.godina) u kojem se odvijala intenzivna građevinska djelatnost zadnjih bosanskih kraljeva, kula je dobila svoj prepoznatljiv izgled.Povećana debljina zidova, pravilni horizontalni redovi u oplati i forma neke su od karakteristika kasnosrednjovjekovnih kula europskog kruga tog vremena.
Osim ulaza, koji se nalazio na visini od 8.5 m od nivoa tla, na prvom spratu su bila tri otvora, od kojih su dva služila kao puškarnice. Objekt je bio na tri etaže sa drvenim podovima. Oko 1890. godine probijeni su ulaz i stepenice uz kulu radi lakše komunikacije. U II svjetskom ratu od strane partizanskih jedinica probijen je ulaz u prizemlju.
Medvjed kula, kao sastavni dio odbrambenih bedema srednjovjekovnog historijskog jezgra Jajca, proglašena je 2003. godine nacionalnim spomenikom kulture BiH, kao dio historijskog područja Bedemi i tabije starog grada Jajca.
Autor: Mirza Kapetanović, BA arheologije
You must be logged in to post a comment Login