Ako propadne euro, BiH očekuje propast

U slučaju propasti eura, opciji o kojoj sve glasnije pričaju evropski ekonomisti i bankari, BiH bi pretrpjela značajne posljedice, kako zbog samih tektonskih potresa u Evropskoj uniji, tako i direktnih kroz slabljenje deviznih rezervi, pad kursa konvertibilne marke i jačanje inflacije.

Smatraju to bh. zvaničnici i finansijski stručnjaci koji su, ipak, složni u uvjerenju da političari u Bruxellesu, Berlinu, Parizu i drugim evropskim metropoloma, neće dozvoliti propast zajedničke evropske valute.

To bi, ukazuju, dovelo i do kraha same EU, dok bi BiH izgubila valutu za čiji je kurs vezala KM kroz sistem Valutnog odbora.

“Ubijeđen sam da će, uprkos svim problemima u EU, euro opstati, makar promijenio dosadašnji oblik. Ne isključujem mogućnost da pojedine zemlje, poput Grčke, istupe iz eurozone, ali će njeno jezgro, koje čine Njemačka i Francuska, biti sačuvano, a samim tim i euro”, uvjeren je Fuad Kasumović, zamjenik ministra finansija i trezora BiH.

Sumnje u opstojnost zajedničke evropske monete, pritisnute dužničkom krizom u Grčkoj koja se širi na Portugal, Irsku i Italiju, prvi su iznijeli ekonomisti poznati po prognozama kataklizme.

Da to ipak nisu samo crne slutnje marginalaca, potvrđuju nedavne slične prognoze brokera i uglednih bankara.
Najjače je odjeknula izjava šefa Odjeljenja za hartije od vrijednosti italijanskog “UniCredit Groupa” Atile Salaj-Berževica da je “euro praktično mrtav”, te da je jedino pitanje koliko će još dana trajati “beznadežna borba” evropskih zvaničnika i Evropske centralne banke.

Mijo Mišić, izvršni sekretar Udruženja banaka BiH, ipak, ne vjeruje u tu opciju, izražavajući očekivanje da će doći do konsolidacije stanja unutar eurozone čija previranja se odražavaju i na BiH, pišu Nezavisne novine.

“Smatram, ipak, da mi sada ne bi trebali da gledamo isuviše globalno i pravimo nekakve posebne odbrambene mehanizme od vanjskih uticaja, već treba da se fokusiramo na provođenje unutrašnjih reformi i jačanje finansijske discipline, što nam najbolje može pomoći”, ističe Mišić.

Marko Đogo, stručnjak za bankarstvo i monetarnu politiku iz Udruženja ekonomista RS – SWOT, nemogućim ocjenjuje situaciju da EU kao ekonomska cjelina opstane, a da njene članice između sebe nemaju fiksirane devizne kurseve.

U slučaju da se crne projekcije ostvare, prvi udar bi bio na devizne rezerve BiH u inostranstvu, vrijedne 6,2 milijarde KM, a koje su iznad 90 posto u eurima. Ekonomisti smatraju da bi povratkom zemalja eurozone na nacionalne valute one sigurno izgubile dio vrijednosti.

Drugi direktan uticaj bio bi kroz ukidanje Valutnog odbora BiH, odnosno kursne fiksiranosti KM za euro, nakon čega bi izvjesno došlo do visoke inflacije. Dok izvoznici smatraju da bi ukidanje Valutnog odbora bilo pozitivno zbog “precijenjenosti” KM koja poskupljuje izvoz, zvaničnici i ekonomisti kažu da bi to otvorilo Pandorinu kutiju sa nesagledivim refleksijama.

Marinko Umićević, tehnički direktor banjalučke “Beme”, izračunao je da ta fabrike obuće po osnovu “nerealnog” kursa KM godišnje gubi 1,5 miliona maraka, dok, sa druge strane, od države dobije podsticaj od 96.000 KM.

“Model vezanja domaće valute za euro ne postoji nigdje u svijetu. To je projekat Zapada, koji želi da uništi našu privredu kako bi ovo tržište preplavio svojom robom”, uvjeren je Umićević.

Njemu nije jasno kako je Centralna banka BiH pristala da novac drži u inostranstvu po kamati od jedan posto, dok bh. privreda u isto vrijeme vapi za kapitalom koji se iz inostranstva nudi po kamati od devet posto. Kao jedinu alternativu postojećem stanju nudi da država izvoznim firmama nadoknadi sve troškove nastale zbog precijenjenosti bh. valute.

Kasumović, međutim, kaže da bi ukidanje Valutnog odbora imalo svrhu u “uređenoj državi koja funkcioniše na poslovnim odnosima, ali ne i u postojećim političkim odnosima u BiH”, dok Đogo smatra da devalvacija KM ne bi pomogla domaćoj privredi.

“BiH bi u slučaju devalvacije mnogo više izgubila po osnovu odnosa cijena, jer bi se njeni proizvodi u inostranstvu prodavali jeftinije u odnosu na mogućnost da podigne obim izvoza i smanji obim uvoza”, ističe Đogo smatrajući stoga puno važnijim da BiH očuva povjerenje građana u KM.

Kao “izlaznu strategiju” za BiH pominje modifikaciju Valutnog odbora sa kombinacijom puzajućeg kursa, što bi značilo fiksiranje KM za euro sa periodičnim manjim prilagođavanjem kursa koje bi bilo do nivoa razlike između inflacije u našoj zemlji i u eurozoni.

“Za BiH bi to u praksi značilo godišnje prilagođavanje kursa KM za 0,5 do 0,7 posto, što se smatra zanemarivom razlikom koju građani ne bi ni osjetili. Dakle, kurs KM za euro bi se pomjerio sa 1,95 na 1,97, što nije značajno”, kaže Đogo.