Novi grad (Bosanski Novi)

VIJESTI IZ BOSANSKOG NOVOG / NOVOG GRADA

SMJEŠTAJ

GASTRO

Novi grad, grb

Naziv: Bosanski Novi / Novi grad
Opcina:Bosanski Novi / Novi grad
Površina: 554v km²

Stanovništvo: nema aktuelnih podataka

Entitet: Republika Srpska
Država: Bosna i Hercegovina

Novogradska opština ima 48 naselja od kojih je jedno naselje gradsko (Novi Grad), četiri naselja su mješovitog tipa, a ostalo su seoska naselja.

Bosanski Novi

Novi Grad je smješten na ušću rijeke Sane u Unu, na važnoj raskrsnici puteva iz Panonske nizije prema planinsko – kotlinskoj oblasti Dinarskog planinskog sistema. Leži na samom 45° sjeverne geografske širine, na nadmorskoj visini od 122 metra. Grad je smješten na desnoj obali Une i na obje strane rijeke Sane, bolje rečeno na dvije geomorfološke cjeline: u aluvijalnim dolinama Une i Sane i brežuljkastim padinama Grmeča i Kozare.

Novi Grad je bio najveća raskrsnica drumskog i željezničkog saobraćaja u Pounju u bivšoj Jugoslaviji, a sada između Republike Srpske, Republike Hrvatske i Federacije Bih. Upravo taj momenat čvorišnog značaja omogućio je najranije naseljavanje od praistorije do danas.

Una

Ovdje su se stalno ukrštali i ukrštaju interesi velikih sila, pa je grad bio uvijek u graničnom prostoru, od nastanka 1280. godine do danas. Prvo je bio na granici srednjovjekovne Bosne i Ugarske, kasnije turskog i austrougarskog carstva, do današnjih granica poslije cijepanja druge Jugoslavije.

Površina urbanog područja grada iznosi 13,31 km˛, a ukupna površina katastarske opštine 26,5 km˛. Na sjevepozapadu granici tokom rijeke Une s Republikom Hrvatskom, a na jugu i jugozapadu sa seoskim naseljima Rudice, Čađavica i Crna Rijeka. Na istočnoj strani sa selima Maslovare, Blagaj, Japra i Blagaj Rijeka, a sa sjevera sa selima Poljavnice i Mazić.

HISTORIJA

Novi Grad je samo po imenu novo naselje, jer se u sačuvanim i proučenim dokumentima spominje prvi put 1217. godine, mada se istoričari više slažu u mišljenju da je grad osnovan 1280. godine.

Šire područje grada bilo je naseljeno još u antičko doba o čemu svjedoče arheološka nalazišta u selu Donji Rakani i u dolini rječice Japre. Prvo naselje nije moglo nastati na današnjem gradskom području jep je bilo izloženo plavljenju rijeka Une i Sane.

Grad je najprije nastao iz dva podgrada /suburbija/ – Podnovi i Ustisana, pod Kulinskim brdom na kojem je stajao tvrdi kaštel akropolskog tipa knezova Babonjića za nadzor riječnog i cestovnog saobraćaja dolinama Une i Sane koje se upravo sastaju ispod Kulskog brda, gdje su prvi začeci Novog Grada.

Srednjevjekovne geografske mape i stari dokumenti vrlo često spominju ovu utvrdu u raznim varijantama njegovog imena kao Novi Grad, Novo Castro, Novigradec, Kastrum, Ujvar itd. Bio je to nevelik, ali u to doba hladnog oružja teško pristupačan grad, s jednom donžon – kulom sa četiri sprata, oborom, kapikulama i dva kamena zidana objekta za smještaj posade. Njegovo podgrade Podnovi bilo je smješteno na sjevernim padinama Kulskog brda (danas Tunjica i Londža), a podgrade Ustisana na današnjoj lokaciji željezničke stanice Novi Grad. To je danas gradska četvrt Prekosanje gdje je vjerovatno bilo riječno pristanište za unsko – sanske lađare.

Pad srednjevjekovne Bosne pod tursku vlast primoralo je knezove Babonjiće, koji su se zbog utvrđenja Blagaj Grada prozvali Blagajski, da stvore savez sa knezovima Zrinskim kako bi se ujedinili i suzbili tursku invaziju. Zahvaljujuci toj privremenoj slozi, ovi velikaši uspjeli su 1483. godine nanijeti težak poraz turskoj provalnoj vojsci. Međutim, sloga domaćih feudalaca bila je kratkog vijeka i samo je privremeno odgađala pad Novog Grada pod tursku vlast.

Godine 1519. poslednji put na Kulskom brdu se spominje podgrade Ustisana. Još ranije je bio ugrožen Blagaj Grad smješten u dolini Sane, istočno od Novog Grada na udaljenosti od 7 km. Turci su 1537. godine definitivno zauzeli Blagaj Grad, iz njega protjerali posadu i postavili svoje mustafhize. Negdje u to vrijeme pao je i Novi na Kulskom brdu, ali su Zrinski još krajem petnaestog stoljeća izgradili Novi Novi na lijevoj obali Une da bi se dalje štitili od turskih prodora. To je usporilo tursko nadiranje na zapad, ali nije spriječilo strahovita pustošenja njihovih provalničkih vojski, koje su ekonomski upropastile čitavu oblast. Austrijske posade su odolijevale napadima sve do 1556. godine, kada je poslije pada tvrđave Kostajnica turski vojvoda Malkoč – beg osvojio grad Novi Novi 1557. godine.

Osvajanjem Novog Grada Turci su ovo utvrđenje pretvorili u važnu vojnu bazu za dalji prodor ka Beču. Izgrađen je most preko rijeke Une, a grad je vrlo brzo naseljen muslimanskim stanovništvom. Ovaj Novi Grad je ostao pod turskom vlašću sve do 1687. godine, kada ga je oslobodila banska vojska Petra Erdedija. Muslimansko stanovništvo prebjeglo je preko Une u Bosnu i na prostoru ade Jelenice, danas gradski kvart Stari Grad, izgradilo tvrđavu od balvana i nasipa na prostoru od hotela “Una” do gradskog muzeja. Godine 1726. počelo je zidanje novog utvpđenja od tesanog, kvalitetnog kamena tako da je po njegovom završetku bio gotovo naosvojiv za ondašnja napadna dejstva i oružja. Prema postojećim skicama turska tvrđava Turski Novi imala je zidove visoke 7 m, japak širok 6 m, a dubok 3 m, bila je dugačka 200 m, široka 150 m, te imala 5 bastiona /tabija/ i dvije kapikule /ulazne kule/. U tvrđavu se ulazilo preko dva mosta – lančanika, a japkom oko tvrđave tekla je voda iz Une. Osvojena je samo jedanput 1788. godine, poslije mnogih juriša i duge opsade dvadesetostruko jače vojske austrijskog feldmaršala Ernesta Gideona Laudona, zahvaljujući velikoj premoći u ljudstvu i artiljerijskim oruđima. Poslije toga granica se ipak stabilizovala na Uni tako da su Turci ostali u Novom Gradu sve do 1878. godine.

Godine 1878. po odluci Berlinskog kongresa Austrougarska je okupirala Bosnu i Hercegovinu i tako zauzela, bez otpora, Novi Grad. Okupacione vlasti su 1894. godine do temelja porušile impozantnu novsku tvrđavu, a njen materijal ugraden je u razne javne i privatne objekte. Slijedeće godine, iz političkih razloga, administrativno mu je promijenjeno ime u Bosanski Novi, koje je nosio sve do 1992. godine kada je odlukom Skupštine opštine dobio svoje pravo ime Novi Grad.

piše: Drago Todić